MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Türkiye’de konsolide bütçe harcamalarının yüzde olarak dağılımını
veren yukarıdaki tabloya bakıldığında, 1980 yılında % 46 olan cari
harcamalar/konsolide bütçe harcamaları oranı, 1985’de % 35’e kadar
düşmüş, 1990’lı yılların başlarında tekrar yükselmiş, ancak sonraki yıllarda
hızlı bir şekilde düşüş yaşamıştır. En son 2005 yılı itibarıyla bu oran % 25
olarak gerçekleşmiştir. Yatırım harcamaları / konsolide bütçe harcamaları
oranı ise, 1980 yılından günümüze kadar olan dönemde önemli ölçüde
azalmış ve bu gelişim aynı zamanda niçin iktisadi krizlerden bir türlü
kurtulamadığımızın da bir göstergesi olmuştur. Söz konusu oran 1980
yılında % 17 iken, bugün itibarıyla % 6-7’ler seviyesine düşerek gelişmiş
ülkelerin oldukça gerisinde kalmıştır. 1980’li yıllardan itibaren konsolide
bütçe harcamaları içinde yatırım harcamalarının payının sürekli
gerilemesinde 1984 yılından itibaren yatırımların fonlar eliyle yapılması
önemli ölçüde etkili olmuştur 12 .
Tablodan da izlenebileceği üzere, konsolide bütçe harcama yapısı
içindeki temel dengesizlik transfer harcamalarından kaynaklanmaktadır.
Transfer harcamaları içinde ise en büyük pay iç borçlanma faiz ödemelerine
aittir. 1980 yılında transfer harcamaları/konsolide bütçe harcamaları oranı %
37 iken, bu oran 2000 yılında % 66’ya, 2005 yılında % 68’e yükselmiştir.
1980 sonrası dönemde liberalleşmeye geçilmesiyle birlikte kamu harcama ve
finansman yapısında ciddi dengesizlikler oluşmuş, cari harcamaların
finansmanı bile borçlanmayla karşılanır hale gelmiştir. Kamu harcamalarının
vergilerle finansmanı yerine borçlanmaya ağırlık verilmesi sebebiyle, bu
politika konsolide bütçe üzerindeki faiz yükünü artırmış ve dolayısıyla
toplam kamu harcama yapısında değişikliğe neden olmuştur. Bununla
birlikte son yıllarda faiz ödemelerinin transfer harcamaları içindeki payında
düşme gerçekleşirken, sosyal güvenlik kurumlarına yapılan transferlerin
payında ise artış yaşanmıştır. Bu artış yukarıdaki tablodan da
görülebilmektedir.
Faiz ödemelerindeki artış yüzünden devlet kendisine borç verenlerin
refah düzeylerini yükseltmiş ve aynı zamanda spekülatör bir grubun
doğmasına yol açmıştır. Bu grubun tek uğraşısı devletin ne zaman, hangi
faizle tahvil ve bono satacağı ve bu yoldan elde edilen faiz gelirinin nasıl
12 A. GÖNÜL, Bütçe Açıklarının Finansmanı ve Ekonomik Etkileri, DPT Uzmanlık Tezi,
Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Yayın No: 2490, Devlet
Planlama Teşkilatı, Ankara 1998, s.30.
271