MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

E. Yeni Zelanda
Genel olarak, Yeni Zelanda’da 1960’larda ve 1970’lerin başında mali
yönetim oldukça düzenliydi. Kamu harcaması GSYİH’nın % 30’u
civarındaydı ve kamu bütçesi dengeye yakındı. Ancak, 1970’lerin ve
1980’lerin çoğunluğunda vergi gelirleri, harcama artışının gerisinde kalmış
ve harcamalar; artan transferler, sürekli mali açığın yol açtığı yüksek borç
servisi ve finansal liberalizasyonu izleyen yüksek faiz oranları yoluyla artış
göstermiştir. 1990’ların başında kamu harcaması GSYİH’nın % 40’ına
yükselmiştir. Borçlanma, 1970’lerin ortalarında GSYİH’nın % 40’ı
seviyelerinde iken, 1987’de GSYİH’nın % 74.5’ine sıçramıştır. Bunun
sonucunda ise otoriteler, bir kurumsal reform sürecini başlatmışlardır.
Reform politikaları İşçi Partisi Hükümeti (1984–1990) tarafından
hazırlanmış ve uygulanmıştır. Bu çerçevede birinci olarak; hükümet, kamu
sektörünün mikroekonomik perspektiften yönetim şeklini değiştiren yasalar
uygulamaya koymuştur ve bunların amacı; kamu hizmetlerinin sunumunda
etkinliği arttırmaktır. İkincisi; merkez bankasının bağımsızlığı kanunla
garanti altına alınmıştır ve temel amacının fiyat istikrarı olduğu açıkça
belirtilmiştir. Son olarak parlamento, kamu politikasının makroekonomik
açıdan nasıl yönetildiğini açıklayan bir kanun kabul etmiştir. Hükümet
ayrıca bütçe yönetimi için ilkeler, prosedürler ve hedefler belirlemiştir 106 .
Yeni Zelanda, kamu mali reformlarını hayata geçirirken yukarıda
belirtildiği üzere, devletin faaliyetlerine ilişkin olarak bütçeleme, yönetim ve
muhasebe alanında değişiklikler yapmıştır. Kamu mali sisteminin hukuki
yapısı çok yönlü reformların başlamasıyla birlikte çıkarılan çeşitli kanunlar
çerçevesinde sağlanmıştır. Bu kanunlar; Resmi Bilgiler Yasası (1982), Kamu
İktisadi Teşebbüsleri Kanunu (1986), Devlet Sektörü Kanunu 1988), Merkez
Bankası Kanunu, Kamu Finansmanı Kanunu (1989), Finansal Raporlama
Kanunu (1993) ve Mali Sorumluluk Kanunu (1994) olarak sıralanmaktadır.
Bu kanunlar içinden özellikle 1994 yılında yürürlüğe konulan Mali
Sorumluluk Kanunu çalışmamız açısından önem taşımaktadır.
Mali Sorumluluk Kanunu en genel anlamda Yeni Zelanda’da maliye
politikasının oluşturulması ve uygulamasıyla ilgili temel ilkeleri getirmesi
yanında, hükümetleri düzenli olarak kısa ve uzun vadeli mali hedeflerini
106 Hakkı Hakan YILMAZ, Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: Yeni
Zelanda Örneği, DPT, Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü
Finansman Dairesi, Mayıs 1999, s.7; DABAN ve diğerleri, a.g.e., s.31.
218