MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

kesimi açıkları üzerinde daha çok yapısal, kurumsal, ekonomik ve siyasal
nedenler etkili olmaktadır.
Kamu maliyesinde disiplinin sağlanması doğrultusunda çeşitli mali
reformlar uygulamaya konmakta ve bu mali reformlar ağırlıklı olarak yasal
ve anayasal düzenlemeler ile kendini göstermektedir. Mali reformlara
başvurulmasını gerekli kılan nedenlerin başında, büyük boyutlara ulaşan
kamu mali açıkları ve buna bağlı olarak yükselen Borç/GSMH oranı
gelmektedir. Kamu reformlarının ortaya çıkışında sadece mali sebepler etkili
olmamıştır. “Yeni Kamu Yönetimi” anlayışı, kamu hizmetlerinin zamanında,
belirli bir kalite ve optimal maliyet ile halka ulaştırılmasını ve bunun için
hizmet etkinliğinin arttırılmasını benimsemiştir. Aynı zamanda bu reformları
gündeme getiren faktörlerden biri de, devletin üstlendiği rollerin yeniden
tanımlanması ile birlikte devletin kapsam ve boyutlarına açıklık getirilmesi
gereğidir.
Çeşitli ülkeler itibarıyla uygulamaya konulan mali reformların
temelinde mali kurallar yer almakta ve devletin ekonomideki payının
azaltılması ile birlikte mali disiplinin daha kolay sağlanması açısından bu
kurallar önem taşımaktadır. Son yıllarda ülkelerin mali yapılarında görülen
bozulmalar literatürde “mali politika kuralları (fiscal policy rules)” olarak
ifade edilen, mali disiplinin yasal ve anayasal yollarla sağlanması şeklindeki
fikirlerin ortaya çıkmasına ve bu fikirlere olan ilginin giderek artmasına
neden olmuştur. Mali kural, makroekonomik anlamda, mali performans
göstergelerine kalıcı olarak getirilen bir sınırlama veya oran olarak
tanımlanabilir. Mali kuralların başlıcaları; denk bütçe veya bütçe açığına
yönelik kurallar, borçlanmaya yönelik kurallar, borç stokuna ve rezervlere
ilişkin sınırlamaları içeren kurallardır.
Uygulamada mali kurallar pek çok nedenle oluşturulmuş
bulunmaktadır: Bu nedenler arasında örneğin, savaş sonrası Japonya’da
olduğu gibi makroekonomik istikrarı garantilemek; bazı Kanada
eyaletlerinde olduğu gibi hükümetin maliye politikasının ve açık azaltma
araçlarının güvenilirliğini arttırmak, Yeni Zelanda’da olduğu gibi özellikle
nüfusun yaşlanması karşısında uzun dönemli maliye politikasının
sürdürülebilirliğini garantilemek veya Avrupa Ekonomik ve Parasal
Birliği’nde olduğu gibi bir federasyon içinde veya uluslararası düzenleme
içinde negatif dışsallıkları minimize etmek gibi nedenler burada sayılabilir.
426