MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Yukarıda yer verdiğimiz diğer maddelerden özellikle 84. ve 85.
maddeler, verginin kanuniliği ilkesini ve vergileme yetkisinin parlamentoya
ait olduğunu hüküm altına almaktadır. “Maliye İşleri” başlığı altında
düzenlenen diğer maddeler ise ağırlıklı olarak bütçe kanunu, uygulama
düzeni, kesin hesap kanunu ve Sayıştay’a yönelik olarak çeşitli hükümler
içermektedir. 1924 Anayasası’nın 95, 96 ve 97. maddelerinde; devlete ait
kaynakların yıllık bütçeler ile kullanma düzenine kavuşturulacağı, bütçe
kanunlarının yıllık olarak hazırlanacağı ve devlet mallarının bütçe dışı
harcamalar için kullanılamayacağı hüküm altına alınmıştır. 1924
Anayasasının bu hükümleri ile, bütçenin yıllık olması, yani gelirlerin
toplanmasına ve harcamaların yapılmasına yıllık bütçelerle izin verilmesi ve
bütçenin TBMM’nde müzakere ve tasdik ilkesi ilk olarak kabul edilmiş oldu.
Aynı zamanda, bütçe tasarısının TBMM’nde müzakere ve tasdiki ile
yetinilmeyip, tasdik edilen bütçenin yürütülüp uygulanmasını denetleme
hakkının da yine TBMM’ne verildiği görülmektedir. Ayrıca, kesin hesap
kanununun da belli bir süre içinde Meclise sunulması zorunluluğu
getirilmiştir. 1876 Anayasasının 104. maddesinde kesin hesap kanununun
çıkarılması için belirlenen 4 yıllık süre, 1924 Anayasasıyla birbuçuk yıla
indirilmiş ve böylece millet adına yasama organının yaptığı denetim daha da
güçlendirilmiştir. Bu maddeler mali disiplinin tesis edilmesi açısından önem
taşıyan maddelerdir. Ayrıca, tüm bu hükümlerle bütçe hakkı tamamen
TBMM’ne teslim edilmiştir. Ancak 1924 Anayasası’nda bu hükümler
dışında bütçe gelir-gider denkliğini zorunlu kılacak bir hükme yer
verilmemiştir. Böyle bir hükmün yer almamasına karşın, Cumhuriyetin
kuruluşundan itibaren uzun yıllar boyunca gelir kaynaklarının yetersizliğine
rağmen çok nadir olarak bütçe açığı verilmiş olması ve çoğunlukla da fazla
ile bütçelerin kapatılmış olması da oldukça dikkat çekicidir.
(2) 1961 Anayasasında Bütçeye İlişkin Hükümler
1924 Anayasası’nın yerini alan 9.7.1961 kabul tarihli, 334 sayılı
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Osmanlı İmparatorluğu, TBMM Hükümeti
ve Cumhuriyet dönemi 1924 Anayasası’nın sahip olmadığı, ilk defa
“Referandumla” yani halkoyu ile kabul edilmiş ve yine ilk defa
hükümlerinin uygulanması gereği, çıkarılacak kanunların uygunluğunun
kontrolünü sağlamak amacıyla “Anayasa Mahkemesi” ni ihdas etmiştir 96 .
s.32.
96 BAYIR, (1993b) a.g.e., s.24.
367