MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi, federal ve üniter yapılı pek
çok ülke örneğinde, hem genel devlet hem de federe devletler itibarıyla
çeşitli mali kuralların uygulama alanı söz konusudur. Çalışmamızın ikinci
bölümünde ülkeler itibarıyla daha ayrıntılı olarak inceleneceği üzere, hem
yukarıdaki tabloda yer alan çeşitli ülkeler hem de diğer pek çok gelişmekte
olan ülkeler itibarıyla, kamu mali yönetimlerinin yeniden yapılandırılması ve
mali disiplinin sağlanması, borç yönetiminde etkinliğin artırılması gibi çeşitli
amaçlarla önemli mali kuralların genellikle yasal mevzuat çerçevesinde
yürürlüğe konulduğu göze çarpmaktadır.
III. MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA MALİ
KURALLARIN ÖNEMİ
Son yıllarda birçok iktisatçı, siyasal karar alma mekanizmasında görev
alan aktörlerin ve kurumların çeşitli gerekçelerle, doğru ya da en iyi kararları
alamayacağı varsayımıyla, bu aktörlerin ve kurumların para ve maliye
politikası uygulamalarındaki takdir yetkilerinin kısıtlanması veya sona
erdirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Kurallara dayalı ekonomi politikası
uygulanmasını savunanlara göre, bu amaçla oluşturulacak maliye ve para
politikası kuralları, maliye ve para politikasını uygulamakla görevli olan
aktörler ve kurumlar üzerindeki siyasi baskının hafiflemesine yol açarak ve
bu birimlerin mali ve parasal disiplinsizlik lehine kararlar almalarını
engelleyerek orta ve uzun vadede ekonomik istikrarın sağlanmasına ve
iktisadi büyümenin hızlandırılmasına yol açabilir. Demokratik yönetimlerde
siyasal karar alma mekanizmalarında görev alan kesimlerin kararlarına karşı
duyulan güvensizlik, maliye politikası kurallarının çekiciliğini
arttırmaktadır. Rant kollama faaliyetleri, seçim ekonomisi uygulamaları ve
siyasal karar almada etkinliği azaltan benzeri faaliyetler nedeniyle vergilerin
kamu harcamalarını karşılama potansiyeli giderek düşmekte ve maliye
politikası uygulamalarının etkinliği azalmaktadır. Bu eğilimi tersine
çevirmek ve etkin olmayan uygulamalara yol açan takdir yetkisinin kötüye
kullanılmasını engellemek için çeşitli ülkelerde çok sayıda mali politika
kuralı (vergi, harcama ve borçlanmaya yönelik sınırlamalar, bütçe
sınırlamaları) benimsenmektedir 145 .
145 Coşkun Can AKTAN – İstiklal Y. VURAL, “Ekonomi Politikası Yönetiminde Mali ve
Parasal Kurallar”, Kurumsal İktisat, SPK Kurumsal Araştırmalar Serisi No:2, Editör:
Coşkun Can AKTAN, Yayın No:194, Nisan 2006, s.120.
109