MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

demokrasileri kronik bütçe açıkları ile karşı karşıya bırakmış; bu nedenle,
klasik iktisadi düşüncede önemli bir yer tutan denk bütçe ilkesine tekrar geri
dönülmelidir.
Günümüzde pek çok ülke kamu mali yönetimlerini daha etkin hale
getirerek mali disiplini sağlamak ve sürdürebilmek için çeşitli mevzuat
düzenlemeleri çerçevesinde bir takım mali kuralları yürürlüğe koymaktadır.
Mali kurallar gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkelerde mali
disiplinin tesis edilebilmesi amacıyla uygulama alanı bulabilmektedir. “Denk
bütçe” kuralı da, mali kurallar kapsamında hem politik hem de akademik
alanda üzerinde en çok durulan konular arasında yer almakta ve mali
disiplinin tesis edilebilmesi için bazı ülkeler tarafından anayasal veya yasal
zemine dayandırılarak yürürlüğe konulabilmektedir.
Çeşitli ülke örneklerine bakıldığında, özellikle ABD’nde eyaletler
seviyesinde anayasal denk bütçe kuralının uygulama alanı bulduğu, ancak bu
kuralın özellikle cari bütçeler kapsamında yürütüldüğü dikkatlerden
kaçmamalıdır. Yine örneğin Almanya’da federal devlet anayasasında bütçe
gelirlerinin bütçe giderleri ile dengeli olması yönünde hüküm mevcuttur.
Fakat bu ülkede yıllık denklikten ziyade “genel ekonomik denge” konusuna
daha fazla önem verilmekte olup, genel ekonomik dengenin bozulması
gündeme geldiğinde, hem federal devlet yönetimi, hem de yerel yönetimlerin
söz konusu genel ekonomik dengenin sağlanması için gerekli önlemleri
almaları gerektiği hususu da yine federal devlet anayasasında hüküm altına
alınmıştır. Kanada’da ise, özellikle eyaletler düzeyinde bütçe denkliğini
sağlamaya ve bütçe açıklarını azaltmaya yönelik olarak çeşitli yasal
düzenlemeler yürürlüğe konulmuş durumdadır.
Bütçelere getirilen yasal limitlere diğer bir örnek ise Avrupa Birliği
uygulamalarıdır. Avrupa Birliği'nde Maastricht Anlaşması içinde global mali
hedefler olarak yer alan ve Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliği için
belirlenen yakınlaşma kriterleri mevcuttur. Ekonomik ve Parasal Birlik için
üzerinde uzlaşma sağlanan kriterlere göre birliğe üye ülkelerde bütçe
açıklarının GSYİH’ya oranı % 3’den; toplam kamu borçlarının GSYİH’ya
oranı ise % 60’dan fazla olamayacaktır. Bu kapsamda Maastricht
Antlaşması’nın bir tür ekonomik anayasa niteliği taşıdığı ifade edilebilir. AB
üyesi birçok ülke için Maastricht Anlaşması kriterlerini gerçekleştirmek
temel mali amaç haline gelmiştir. Birlik üyesi ülkelerde bu yönde ağırlıklı
olarak yasal düzenlemelere dayalı uygulamalar göze çarpmaktadır. Örneğin
428