MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Türkiye’de devlet daireleri, bütçe düzeni bakımından iki şekilde
örgütlenmiştir. Bunlardan birincisi, çeşitli bakanlıklar ile bunlara bağlı
kuruluşlar olup bunların tümü “genel bütçe” içinde yönetilmektedir. İkincisi
ise, herbiri ayrı tüzel kişilikleri bulunan ve genel bütçenin eki şeklinde ayrı
birer bütçeye sahip olan “Katma Bütçeli İdareler”dir. Bilindiği üzere bu
idareler 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Özel
Bütçeli İdareler şeklinde yeniden adlandırılmıştır. Katma yani özel bütçeli
idarelerin en tipik örnekleri ise üniversitelerdir 19 . Genel ve katma bütçelerin
toplanması sonucunda oluşan bütçe “konsolide bütçe” olarak ifade
edilmektedir (Bu toplama işlemi yerine getirilirken çifte saymayı önlemek
için, genel bütçeden, katma bütçeli idarelere yapılan Hazine yardımları
sözkonusu toplamdan çıkartılmaktadır.).
Ülkemizde bütçeden söz edildiği zaman çoğunlukla anlaşılan
konsolide bütçe kavramı olmaktadır. Kamu İktisadi Teşebbüsleri, özerk
bütçeli kuruluşlar olarak konsolide bütçe kapsamında yer almamaktadır. Bu
kuruluşların bütçe ile ilişkisi, finansman açıklarının bütçeden karşılanması,
finansman fazlalarının ise bütçeye gelir kaydedilmesi yönünde dışsal bir
ilişki şeklinde gerçekleşmektedir. 5018 sayılı Kanun öncesinde özel bütçeli
kuruluşlar, yeni tanımlamayla ise mahalli idare bütçelerine sahip olan
kuruluşlar olarak adlandırılan yerel yönetimler de Türkiye uygulamasında
konsolide bütçeye dahil edilmemektedir. Bu bütçelerin konsolide bütçe ile
ilişkisi “mali tevzin” adı verilen yöntemle konsolide bütçe gelirlerinden
aldıkları paylar ve konsolide bütçenin transfer kalemleri arasından aldıkları
yardımlardır 20 : Türkiye’de konsolide bütçenin gelir ve gider kalemleri özet
olarak aşağıdaki tabloda yer alan kalemlerden oluşmaktadır.
19 EĞİLMEZ – KUMCU, a.g.e., s.133.
20 EĞİLMEZ-KUMCU, a.g.e., s.134.
287