MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

İdeal bir mali kuralın yukarıda kısaca ifade ettiğimiz sekiz temel
özelliğe sahip olması önemlidir. Bu özellikleri biraz daha ayrıntılı olarak ele
alabiliriz 134 :
Bir mali kural, belirsizliklerden ve etkinsiz uygulamadan kaçınmak
için göstergenin sınırlandırılmasına, kurumsal çerçeve ve belirli kaçınma
hükümlerine (yasal boşluklara) göre iyi tanımlanmış olmalıdır. Bu açıdan
örneğin; genel denge açısından tanımlanan bir kural, cari dengeyi (cari gelir
ve cari gider arasında denge gerektiren) amaçlayan bir hükümet için tercih
edilebilirdir, çünkü yatırım harcaması hem kavramsaldır hem de ölçüm
yetersizlikleri içermektedir. Ayrıca hükümet bütçesinin kurumsal
çerçevesindeki sınırlamalar –bütçe dışı işlemler ve kamu kurumlarının yarımali
işlemlerinin maliyeti hariç- sızıntılara davetiye çıkarmaktadır. Örneğin;
bu nedenle, Kosta Rika’da önerilen açık tavanı tüm kamu sektörünü
kapsamayı amaçlamaktadır. Ancak bir istisna şudur ki; gelecekteki
muhtemel zararları karşılamak için bütçe fazlalarının toplanmasını
garantilemek amacıyla sosyal güvenlik fonlarının denk-bütçe kuralından ayrı
tutulması (Japonya’da uygulandığı gibi) istenebilir. Son olarak yasal
boşluklara neden olan şartlar önceden mümkün olduğunca kesin şekilde
tanımlanma ihtiyacı duyar.
Kalıcı bir mali kuralın gerekli özelliği; muhasebe, öngörüleme ve
kurumsal düzenlemeleri içeren kamusal işlemlerinde şeffaflıktır. Şeffaf
olmayan maliye politikası niyetlerine ve yaratıcı muhasebeye müracaat
etmek muhtemelen kuralı ve bu kuralın ihtiyaç duyduğu popüler desteği
zayıflatmaktadır. Bütçe dengesi üzerine bir hedef veya tavan koyan ülkeler
arasında Yeni Zelanda en şeffaf yaklaşıma ve seçmenlerin en fazla desteğini
alma özelliğine sahip olarak ortaya çıkmaktadır.
Mali kurallar belirlenmiş en yakın hedefe uygun olmalıdır. Eğer amaç,
enflasyon oranını aşağı çekmek ve senyorajdan elde edilen gelirin
çıkarılması ise kural olarak, pek çok ülkede yapıldığı gibi hükümetin merkez
bankası finansmanına müracaatının sınırlandırılması veya Endonezya’da
yapıldığı gibi yurtiçi borçlanmanın tamamının yasaklanması gerektiği
belirtilmektedir. Ancak eğer buna ek olarak amaç dış borcun
yapılandırılmasından kaçınmak ise sınırlama, bütçe dengesinin tamamı
üzerine konulmalıdır.
134 KOPITS - SYMANSKY, a.g.e., s.18-20.
102