MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi, çeşitli ülkelerde uygulamaya
konan mali kurallar, farklı yasal dayanaklara sahip olabilmektedir.
Uygulamalar göz önüne alındığında, mali kuralların uygulanmasını sağlayan
yasal dayanakların ne olduğu önem taşımaktadır. Anayasa, yasalar,
uluslararası anlaşmalar, bütçe planları, orta vadeli mali planlar gibi çeşitli
hukuki düzenlemeler ve politika kuralları, söz konusu mali kurallar için
yasal zemin hazırlamaktadır. Mali kuralların yasal dayanaklarına yönelik
olarak bazı ülke örneklerini ele alarak konuyu açmak mümkündür.
1. Anayasalar
Mali kuralların uygulanmaya konulmasının bir yolu anayasalarda
hüküm olarak yer almasıyla gerçekleşmektedir. Örneğin, bir ülkenin mevcut
anayasasına hangi mali kuralın uygulanacağı yönünde hüküm koyarsanız, bu
hüküm anayasal mali kural niteliğini taşıyacak ve bu kurallara uyulması
zorunlu hale gelebilecektir. Ancak burada, anayasaya dahil edilecek söz
konusu mali kuralların belirlenen ülke açısından uygulanabilirliğinin mevcut
olması da önem taşımaktadır. Mevcut şartlar altında uygulanması mümkün
olmayan bir mali kuralın anayasaya dahil edilmesi, çeşitli sorunları da
beraberinde getirebilecektir. Örneğin, aşırı derecede borç yükü altında olan
bir gelişmekte olan ülkenin anayasasına “denk bütçe ilkesi”ni anayasal mali
kural olarak ilave ettiğinizde, bu kuralın uygulanabilmesi en azından borç
kısır döngüsü belli bir süre atlatılıncaya kadar imkânlar dahilinde mümkün
olmayabilecektir. Bununla birlikte, belirli seviyede mali disiplinin
sağlanmasının ardından, bu disiplinin sürekliliğini korumak amacıyla böyle
bir mali kuralın anayasal hale getirilmesi daha kolay olabilecek ve ayrıca
yaşanabilecek uygulama güçlüklerini de giderebilecektir. Mali disiplinin
devamlılığını sağlayabilmek için, anayasaya ilave edilen mali kuralların
ihtiyaç duyulan tüm özellikleri de bünyesinde barındırması önem
taşımaktadır.
Mali disiplini tesis etmek amacıyla Almanya’da hem federal hem de
federe hükümetlerde, denk bütçe kuralı anayasada taahhüt altına alınmış ve
ayrı ayrı bütçe yasalarında sağlama bağlanmıştır. Benzer şekilde, Kosta
Rika, İsviçre ve ABD’de önerilen mali kurallar anayasal bir düzenlemenin
yürürlüğe konulmasını gerektirmiştir. Mali kurallara sahip olan ABD
95