MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

değerleme yöntemlerinin belirlenmesine ilişkin esas ve usullerin de 2006 yılı
sonuna kadar tamamlanarak genel yönetim kapsamına dahil bütün kamu
idarelerinde ortak muhasebe ve raporlama standartları ile çerçeve hesap
plânının uygulanması ve böylelikle sonuçların konsolide edilerek
uluslararası standartlara uygun devlet mali istatistiklerinin üretilmesi,
raporlanması, saydamlık ve hesap verebilirlik anlayışı çerçevesinde
ilgililerin bilgisine sunulması plânlanmaktadır 34 .
b. Birincil Açık
Birincil açık veya faiz dışı açık (primary deficit) olarak ifade edilen bu
kavram, yaygın olarak kullanılan kamu açığı tanımlarından bir diğerini
oluşturmaktadır.
Borçlar üzerindeki faiz ödemeleri, cari işlemlerden ziyade geçmiş
açıkların bir sonucudur 35 . Bütçe gelir-gider dengesindeki gelişmeler faiz
ödemelerini de içerdiğinden geçmiş yıllarda oluşan bütçe açıklarının etkisini
de içinde bulunulan yıla taşımaktadır. Bu nedenle, cari yılda uygulanan
maliye politikası değerlendirilirken yaygın olarak kullanılan gösterge birincil
denge (primary balance) olarak da ifade edilen faiz dışı bütçe dengesidir.
Faiz dışı denge, uygulanmakta olan maliye politikalarının kamu borç
stokunu azaltma veya artırma yönündeki etkisini belirlemede önem
taşımaktadır 36 .
Kamu harcamaları, kamu hizmetlerinin sürdürülebilmesi için gerekli
olağan harcamalar ile geçmiş dönemlere ait kamu açıklarının borçlanma
yoluyla finanse edilmesi sonucunda oluşan borç stokundan doğan kamu borç
faiz ödemelerinin toplamından oluşmaktadır. Birinci grup harcamalar olağan
olduğu halde, ikinci grup harcamalar, geçmiş döneme ait kamu açıklarının
finansman yönteminin neden olduğu yüktür. Birinci grup harcamaların
denetimi kamu otoritelerinin iradesi dâhilinde olduğu halde, ikinci grup
34 TÜĞEN, a.g.e., s.287.
35 THE WORLD BANK, World Development Report, Published for the World Bank,
Oxford University Press: Oxford, 1988, s.56.
36 Richard HEMMING - Kenneth MIRANDA, “Interest Payments”, in Ke-young Chu and
Richard Hemming (eds.), Public Expenditure Handbook: A Guide to Public Policy Issues
in Developing Countries, International Monetary Fund, Washington, 15 September 1991
(Aktaran: İbrahim ÇANAKÇI, Konsolide Bütçe Dengesinde Yapısal ve Devresel
Gelişmeler (1975–1996), DPT Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerleme Genel
Müdürlüğü, Aralık 1996, s.9, Erişim: 11.04.2004,
http://ekutup.dpt.gov.tr/butce/canakcii/konsolit.html).
40