MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Ekonomik Anayasanın genel çerçevesi kapsamında konumuz itibarıyla
önem taşıyan alt anayasa dalı “mali anayasa” dır. Ekonomik Anayasanın
önemli bir bölümünü oluşturan ve pek çok araştırmaya da konu olan “mali
anayasa” içinde, ana hatları ile şu konulara ilişkin anayasal norm, kural ve
kurumların düzenlenmesi gerekmektedir 36 :
- Kamusal mallar anayasası içinde, “Devletin görevi ne olmalıdır?,
Devletin hangi tür işler yapmasına izin verilmelidir?, Devlet, tam kamusal
mallar olarak adlandırılan iç ve dış güvenlik, diplomasi, adalet vb. hizmetler
dışında başka görevler üstlenmeli midir?” şeklindeki çeşitli sorular inceleme
konusu yapılmaktadır. Özü itibarıyla, kamusal mallar anayasası, devletin
ekonomideki rolü ve temel fonksiyonlarına ilişkin genel hükümler
içermektedir.
- Kamusal harcamalar anayasası ise, kamusal mallar anayasası ile
yakından ilgilidir. Bu anayasa ile, devletin kamu harcamalarına kantitatif
bazı sınırlamalar getirilmeye çalışılmaktadır. Anayasal İktisatçılar, Wagner
Kanunu ve diğer amprik çalışmalar ışığında, kamu harcamalarının zaman
içinde sürekli olarak artış gösterdiğini ve bu artışın milli gelirdeki artış ile
orantılı bir şekilde sınırlanması gerektiğini savunmaktadırlar.
- Kamu gelirleri anayasası temel olarak bir “vergi” ve “borçlanma”
anayasasını içermektedir. Vergi anayasası içinde vergi sistemine ilişkin
temel konular ve vergileme yetkisinin sınırları belirlenmekte; borçlanma
anayasası içinde ise, devletin iç ve dış borçlanma şartlarını ve buna ilişkin
sınırlamaları içermektedir.
- Denk bütçe anayasası, mali anayasa içinde en önemli alanlardan
birini oluşturmaktadır. Anayasal iktisatçılara göre, Keynesyen iktisadın denk
bütçe yerine telafi edici bütçe ve devri bütçe yaklaşımlarının benimsenmesi
çağdaş demokrasileri kronik bütçe açıkları ile karşı karşıya bırakmıştır ve bu
nedenle, klasik iktisadi düşüncede önemli bir yer tutan denk bütçe ilkesine
tekrar geri dönülmelidir.
- Mali federalizm anayasası ile, idarelerarası mali bölüşüme ilişkin
esasların anayasada hüküm altına alınması sağlanacaktır. Anayasal
iktisatçılar, devletin vergilendirme yetkisinin kısmen mahalli idarelere
devredilmesini savunmaktadırlar.
36 AKTAN (2000), a.g.e., s.123-124.
140