[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

conprehendit. Et quia magistrum Socratem singulariter diligebat, eum loquentem faciens fere in omnibus
sermonibus suis etiam illa, quae uel ab aliis didicerat, uel ipse quanta potuerat intellegentia uiderat, cum
illius lepore et moralibus disputationibus temperauit. Itaque cum studium sapientiae in actione et
contemplatione uersetur, unde una pars eius actiua, altera contemplatiua dici potest (quarum actiua ad
agendam uitam, id est ad mores instituendos pertinet, contemplatiua autem ad conspiciendas naturae
causas et sincerissimam ueritatem): Socrates in actiua excelluisse memoratur; Pythagoras uero magis
contemplatiuae, quibus potuit intellegentiae uiribus, institisse. Proinde Plato utrumque iungendo
philosophiam perfecisse laudatur, quam in tres partes distribuit: unam moralem, quae maxime in actione
uersatur; alteram naturalem, quae contemplationi deputata est; tertiam rationalem, qua uerum
disterminatur a falso. Quae licet utrique, id est actioni et contemplationi, sit necessaria, maxime tamen
contemplatio perspectionem sibi uindicat ueritatis. Ideo haec tripertitio non est contraria illi distinctioni,
qua intellegitur omne studium sapientiae in actione et contemplatione consistere. Quid autem in his uel de
his singulis partibus Plato senserit, id est, ubi finem omnium actionum, ubi causam omnium naturarum,
ubi lumen omnium rationum esse cognouerit uel crediderit, disserendo explicare et longum esse arbitror
et temere adfirmandum esse non arbitror. Cum enim magistri sui Socratis, quem facit in suis uoluminibus
disputantem, notissimum morem dissimulandae scientiae uel opinionis suae seruare adfectat, quia et illi
ipse mos placuit, factum est ut etiam ipsius Platonis de rebus magnis sententiae non facile perspici
possint. Ex his tamen, quae apud eum leguntur, siue quae dixit, siue quae ab aliis dicta esse narrauit atque
conscripsit, quae sibi placita uiderentur, quaedam commemorari et operi huic inseri oportet a nobis, uel
ubi suffragatur religioni uerae, quam fides nostra suscepit ac defendit, uel ubi ei uidetur esse contrarius,
quantum ad istam de uno Deo et pluribus pertinet quaestionem, propter uitam, quae post mortem futura
est, ueraciter beatam. Fortassis enim qui Platonem ceteris philosophis gentium longe recteque praelatum
acutius atque ueracius intellexisse ac secuti esse fama celebriore laudantur, aliquid tale de Deo sentiunt,
ut in illo inueniatur et causa subsistendi et ratio intellegendi et ordo uiuendi; quorum trium unum ad
naturalem, alterum ad rationalem, tertium ad moralem partem intellegitur pertinere. Si enim homo ita
creatus est, ut per id, quod in eo praecellit, adtingat illud, quod cuncta praecellit, id est unum uerum
optimum Deum, sine quo nulla natura subsistit, nulla doctrina instruit, nullus usus expedit: ipse quaeratur,
ubi nobis serta sunt omnia; ipse cernatur, ubi nobis certa sunt omnia; ipse diligatur, ubi nobis recta sunt
omnia.
[V] Si ergo Plato Dei huius imitatorem cognitorem amatorem dixit esse sapientem, cuius participatione sit
beatus, quid opus est excutere ceteros? Nulli nobis quam isti propius accesserunt. Cedat eis igitur non
solum theologia illa fabulosa deorum criminibus oblectans animos impiorum, nec solum etiam illa ciuilis,
ubi inpuri daemones terrestribus gaudiis deditos populos deorum nomine seducentes humanos errores
tamquam suos diuinos honores habere uoluerunt, ad spectandos suorum criminum ludos cultores suos
tamquam ad suum cultum studiis inmundissimis excitantes et sibi delectabiliores ludos de ipsis
spectatoribus exhibentes (ubi si qua uelut honesta geruntur in templis, coniuncta sibi theatrorum
obscenitate turpantur, et quaecumque turpia geruntur in theatris, comparata sibi templorum foeditate
laudantur), et ea, quae Varro ex his sacris quasi ad caelum et terram rerumque mortalium semina et actus
interpretatus est (quia nec ipsa illis ritibus significantur, quae ipse insinuare conatur, et ideo ueritas
conantem non sequitur; et si ipsa essent, tamen animae rationali ea, quae infra illam naturae ordine
constituta sunt, pro deo suo colenda non essent, nec sibi debuit praeferre tamquam deos eas res, quibus
ipsam praetulit uerus Deus), et ea, quae Numa Pompilius re uera ad sacra eius modi pertinentia secum
sepeliendo curauit abscondi et aratro eruta senatus iussit incendi. (In eo genere sunt etiam illa, ut aliquid
de Numa mitius suspicemur, quae Alexander Macedo scribit ad matrem sibi a magno antistite sacrorum
Aegyptiorum quodam Leone patefacta, ubi non Picus et Faunus et Aeneas et Romulus uel etiam Hercules
et Aesculapius et Liber Semela natus et Tyndaridae fratres et si quos alios ex mortalibus pro diis habent,
sed ipsi etiam maiorum gentium dii, quos Cicero in Tusculanis tacitis nominibus uidetur adtingere,
Iuppiter, Iuno, Saturnus, Vulcanus, Vesta et alii plurimi, quos Varro conatur ad mundi partes siue
elementa transferre, homines fuisse produntur. Timens enim et ille quasi reuelata mysteria petens
admonet Alexandrum, ut, cum ea matri conscripta insinuauerit, flammis iubeat concremari.) Non solum
ergo ista, quae duae theologiae, fabulosa continet et ciuilis, Platonicis philosophis cedant, qui uerum
Deum et rerum auctorem et ueritatis inlustratorem et beatitudinis largitorem esse dixerunt; sed alii quoque
philosophi, qui corporalia naturae principia corpori deditis mentibus opinati sunt, cedant his tantis et tanti
Dei cognitoribus uiris, ut Thales in umore, Anaximenes in aere, Stoici in igne, Epicurus in atomis, hoc est