[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

XVII] Istos uero deos selectos uidemus quidem clarius innotuisse¡ quam ceteros, non tamen ut eorum
inlustrarentur merita, sed ne occultarentur opprobria; unde magis eos homines fuisse credibile est, sicut
non solum poeticae litterae, uerum etiam historicae tradiderunt. Nam quod Vergilius ait: Primus ab
aetherio uenit Saturnus Olympo, Arma Iouis fugiens et regnis exul ademptis, et quae ad hanc rem
pertinentia consequuntur, totam de hoc Euhemerus pandit historiam, quam Ennius in Latinum uertit
eloquium; unde quia plurima posuerunt, qui contra huius modi errores ante nos uel Graeco sermone uel
Latino scripserunt, non in eo mihi placuit inmorari.
XXVII. Ipsas physiologias cum considero, quibus docti et acuti homines has res humanas conantur
uertere in res diuinas, nihil uideo nisi ad temporalia terrenaque opera naturamque corpoream uel etiamsi
inuisibilem, tamen mutabilem potuisse reuocari; quod nullo modo est uerus Deus. Hoc autem si saltem
religiositati congruis significationibus ageretur, esset quidem dolendum non his uerum Deum adnuntiari
atque praedicari, tamen aliquo modo ferendum tam foeda et turpia non fieri nec iuberi; at nunc cum pro
Deo uero, quo solo anima se inhabitante fit felix, nefas sit colere aut corpus aut animam, quanto magis
nefarium est ista sic colere, ut nec salutem nec decus humanum corpus aut anima colentis obtineat! Quam
ob rem si templo sacerdote sacrificio, quod uero Deo debetur, colatur aliquod elementum mundi uel
creatus aliquis spiritus, etiamsi non inmundus et malus: non ideo malum est, quia illa mala sunt, quibus
colitur, sed quia illa talia sunt, quibus solus ille colendus sit, cui talis cultus seruitusque debetur. Si autem
stoliditate uel monstrositate simulacrorum, sacrificiis homicidiorum, coronatione uirilium pudendorum,
mercede stuprorum, sectione membrorum, abscisione genitalium, consecratione mollium, festis
inpurorum obscenorumque ludorum unum uerum Deum, id est omnis animae corporisque creatorem,
colere se quisque contendat: non ideo peccat, quia non est colendus quem colit, sed quia colendum non ut
colendus est colit. Qui uero et rebus talibus, id est turpibus et scelestis, et non Deum uerum, id est animae
corporisque factorem, sed creaturam quamuis non uitiosam colit, siue illa sit anima siue corpus siue
anima simul et corpus, bis peccat in Deum, quod et pro ipso colit, quod non est ipse, et talibus rebus colit,
qualibus nec ipse colendus est nec non ipse. Sed hi quonam modo, id est quam turpiter nefarieque,
coluerint, in promptu est; quid autem uel quos coluerint, esset obscurum, nisi eorum testaretur historia ea
ipsa, quae foeda et turpia confitentur, numinibus terribiliter exigentibus reddita; unde remotis constat
ambagibus nefarios daemones atque inmundissimos spiritus hac omni ciuili theologia inuisendis stolidis
imaginibus et per eas possidendis etiam stultis cordibus inuitatos.
[XXVIII] Quid igitur ualet, quod uir doctissimus et acutissimus Varro uelut subtili disputatione hos
omnes deos in caelum et terram redigere ac referre conatur? Non potest; fluunt de manibus, resiliunt,
labuntur et decidunt. Dicturus enim de feminis, hoc est deabus: "Quoniam, inquit, ut primo libro dixi de
locis, duo sunt principia deorum animaduersa de caelo et terra, a quo dii partim dicuntur caelestes, partim
terrestres: ut in superioribus initium fecimus a caelo, cum diximus de Iano, quem alii caelum, alii dixerunt
esse mundum, sic de feminis scribendi facimus initium a Tellure." Sentio quantam molestiam tale ac
tantum patiatur ingenium. Ducitur enim quadam ratione uerisimili, caelum esse quod faciat, terram quae
patiatur, et ideo illi masculinam uim tribuit, huic femininam, et non adtendit eum potius esse qui haec
facit, qui utrumque fecit. Hinc etiam Samothracum nobilia mysteria
In superiore libro sic interpretatur eaque se, quae nec suis nota sunt, scribendo expositurum eisque
missurum quasi religiosissime pollicetur. Dicit enim se ibi multis indiciis collegisse in simulacris aliud
significare caelum, aliud terram, aliud exempla rerum, quas Plato appellat ideas; caelum Iouem, terram
Iunonem, ideas Mineruam uult intellegi; caelum a quo fiat aliquid, terram de qua fiat, exemplum
secundum quod fiat. Qua in re omitto dicere, quod Plato illas ideas tantam uim habere dicit, ut secundum
eas non caelum aliquid fecerit, sed etiam caelum factum sit. Hoc dico, istum in hoc libro selectorum
deorum rationem illam trium deorum, quibus quasi cuncta complexus est, perdidisse. Caelo enim tribuit
masculos deos, feminas terrae; inter quas posuit Mineruam, quam supra ipsum caelum ante posuerat.
Deinde masculus deus Neptunus in mari est, quod ad terram potius quam ad caelum pertinet. Dis pater
postremo, qui Graece *Plou/twn dicitur, etiam ipse masculus frater amborum terrenus deus esse
perhibetur, superiorem terram tenens, in inferiore habens Proserpinam coniugem. Quo modo ergo deos ad
caelum, deas ad terram referre conantur? Quid solidum quid constans, quid sobrium quid definitum habet
haec disputatio? Illa est autem Tellus initium dearum, Mater scilicet Magna, apud quam mollium et
abscisorum seseque secantium atque iactantium insana perstrepit turpitudo. Quid est ergo quod dicitur
caput deorum Ianus, caput dearum Tellus? Nec ibi facit unum caput error, nec hic sanum furor. Cur haec
frustra referre nituntur ad mundum? Quod etsi possent, pro Deo uero mundum nemo pius colit; et tamen