[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

una spica alter ad curam geniculi, altera ad folliculi pertineret: quanto est indignius unam rem infimam, id
est ut mammis alantur animalia, duorum deorum potestate curari, quorum sit unus Iuppiter, rex ipse
cunctorum, et hoc agat non saltem cum coniuge sua, sed cum ignobili nescio qua Rumina, nisi quia ipse
est etiam ipsa Rumina; Ruminus fortasse pro sugentibus maribus, Rumina pro feminis. Dicerem quippe
noluisse illos Ioui femininum nomen inponere, nisi et in illis uersibus "progenitor genetrixque" diceretur,
et inter eius alia cognomina legerem, quod etiam Pecunia uocaretur, quam deam inter illos minuscularios
inuenimus et in quarto libro commemorauimus. Sed cum et mares et feminae habeant pecuniam, cur non
et Pecunia et Pecunius appellatus sit, sicut Rumina et Ruminus, ipsi uiderint.
[XII] Quam uero eleganter rationem huius nominis reddiderunt! "Et Pecunia, inquit, uocatur, quod eius
sunt omnia." O magnam rationem diuini nominis! Immo uero ille, cuius sunt omnia, uilissime et
contumeliosissime Pecunia nuncupatur. Ad omnia enim, quae caelo et terra continentur, quid est pecunia
in omnibus omnino rebus, quae ab hominibus nomine pecuniae possidentur? Sed nimirum hoc auaritia
Ioui nomen inposuit, ut, quisquis amat pecuniam, non quemlibet deum, sed ipsum regem omnium sibi
amare uideatur. Longe autem aliud esset, si diuitiae uocaretur. Aliud namque sunt diuitiae, aliud pecunia.
Nam dicimus diuites sapientes, iustos, bonos, quibus pecunia uel nulla uel parua est; magis enim sunt
uirtutibus diuites, per quas eis etiam in ipsis corporalium rerum necessitatibus sat est quod adest: pauperes
uero auaros, semper inhiantes et egentes; quamlibet enim magnas pecunias habere possunt, sed in earum
quantacumque abundantia non egere non possunt. Et Deum ipsum uerum recte dicimus diuitem, non
tamen pecunia, sed omnipotentia. Dicuntur itaque et diuites pecuniosi; sed interius egeni, si cupidi: item
dicuntur pauperes pecunia carentes; sed interius diuites, si sapientes. Qualis ergo ista theologia debet esse
sapienti, ubi rex deorum eius rei nomen accepit, "quam nemo sapiens concupiuit"? Quanto enim facilius,
si aliquid hac doctrina quod ad uitam pertineret aeternam salubriter disceretur, deus mundi rector non ab
eis Pecunia, sed Sapientia uocaretur, cuius amor purgat a sordibus auaritiae, hoc est ab amore pecuniae!
[XIII] Sed quid de hoc Ioue plura, ad quem fortasse ceteri referendi sunt, ut inanis remaneat deorum
opinio plurimorum, cum hic ipse sint omnes, siue quando partes eius uel potestates existimantur, siue
cum uis animae, quam putant per cuncta diffusam, ex partibus molis huius, in quas uisibilis mundus iste
consurgit, et multiplici administratione naturae quasi plurium deorum nomina accepit? Quid est enim et
Saturnus? "Vnus, inquit, de principibus deus, penes quem sationum omnium dominatus est." Nonne
expositio uersuum illorum Valerii Sorani sic se habet, Iouem esse mundum et eum omnia semina ex se
emittere et in se recipere? Ipse est igitur penes quem sationum omnium dominatus est. Quid est Genius?
"Deus, inquit, qui praepositus est ac uim habet omnium rerum gignendarum." Quem alium hanc uim
habere credunt quam mundum, cui dictum est: "Iuppiter progenitor genetrixque"? Et cum alio loco
genium dicit esse uniuscuiusque animum rationalem et ideo esse singulos singulorum, talem autem mundi
animum Deum esse: ad hoc idem utique reuocat, ut tamquam uniuersalis genius ipse mundi animus esse
credatur. Hic est igitur quem appellant Iouem. Nam si omnis genius deus et omnis uiri animus genius,
sequitur ut sit omnis uiri animus deus; quod si et ipsos abhorrere absurditas ipsa compellit, restat ut eum
singulariter et excellenter dicant deum Genium, quem dicunt mundi animum ac per hoc Iouem.
[XIV] Mercurium uero et Martem quo modo referrent ad aliquas partes mundi et opera Dei, quae sunt in
elementis, non inuenerunt, et ideo eos saltem operibus hominum praeposuerunt, sermocinandi et
belligerandi administros. Quorum Mercurius si sermonis etiam deorum potestatem gerit, ipsi quoque regi
deorum dominatur, si secundum eius arbitrium Iuppiter loquitur aut loquendi ab illo accepit facultatem;
quod utique absurdum est. Si autem illi humani tantum sermonis potestas tributa perhibetur, non est
credibile ad lactandos mamma non solum pueros, sed etiam pecora, unde Ruminus cognominatus est,
Iouem descendere uoluisse, et curam nostri sermonis, quo pecoribus antecellimus, ad se pertinere
noluisse; ac per hoc idem ipse est Iouis atque Mercurius. Quod si sermo ipse dicitur esse Mercurius, sicut
e a, quae d e illo interpretantur, ostentunt (nam ideo Mercurius quasi medius currens dicitur appellatus,
quod sermo currat inter homines medius; ideo *(Hrmh=s Graece, quod sermo, uel interpretatio, quae ad
sermonem utique pertinet, *e(rmhnei/a dicitur; ideo et mercibus praeesse, quia inter uendentes et ementes
sermo fit medius; alas eius in capite et pedibus significare uolucrem ferri per aera sermonem; nuntium
dictum, quoniam per sermonem omnia cogitata enuntiantur -- si ergo Mercurius ipse sermo est, etiam
ipsis confitentibus deus non est. Sed cum sibi deos faciunt eos, qui nec daemones sunt, inmundis
supplicando spiritibus possidentur ab eis, qui non dii, sed daemones sunt. Item quia nec Marti aliquod
elementum uel partem mundi inuenire potuerunt, ubi ageret opera qualiacumque naturae, deum belli esse
dixerunt, quod opus est hominum et optabilius non est. Si ergo pacem perpetuam Felicitas daret, Mars