[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

ioculariter in mimo fieri solet, peteretur a Libero aqua, a Lymphis uinum, auctores erunt cuipiam
hominum diis inmortalibus supplicanti, ut, cum a Lymphis petierit uinum eique responderint: Nos aquam
habemus, hoc a Libero pete, possit recte dicere: Si uinum non habetis, saltem date mihi uitam aeternam?
Quid hac absurditate monstrosius? Nonne illae cachinnantes (solent enim esse ad risum faciles), si non
adfectent fallere ut daemones, supplici respondebunt: O homo, putasne in potestate nos habere uitam,
quas audis non habere uel uitem? Inpudentissimae igitur stultitiae est uitam aeternam a talibus diis petere
uel sperare, qui uitae huius aerumnosissimae atque breuissimae et si qua ad eam pertinent,
adminiculandam atque fulciendam ita singulas particulas tueri asseruntur, ut, si id, quod sub alterius tutela
ac potestate est, petatur ab altero, tam sit inconueniens et absurdum, ut mimicae scurrilitati uideatur esse
simillimum. Quod cum fit ab scientibus mimis, digne ridentur in theatro; cum uero a nescientibus stultis,
dignius inridentur in mundo. Cui ergo deo uel deae propter quid supplicaretur, quantum ad illos deos
adtinet quos instituerunt ciuitates, a doctis sollerter inuentum memoriaeque mandatum est; quid a Libero,
uerbi gratia, quid a Lymphis, quid a Vulcano ac sic a ceteris, quos partim commemoraui in quarto libro,
partim praetereundos putaui. Porro si a Cerere uinum a Libero panem, a Vulcano aquam a Lymphis
ignem petere erroris est: quanto maioris deliramenti esse intellegi debet, si cuiquam istorum pro uita
supplicetur aeterna!
Quam ob rem si, cum de regno terreno quaereremus, quosnam illud deos uel deas hominibus credendum
esset posse conferre, discussis omnibus longe alienum a ueritate monstratum est a quoquam istorum
multorum numinum atque falsorum saltem regna terrena existimare constitui: nonne insanissimae
impietatis est, si aeterna uita, quae terrenis omnibus regnis sine ulla dubitatione uel comparatione
praeferenda est, ab istorum quoquam dari cuiquam posse credatur? Neque enim propterea dii tales uel
terrenum regnum dare non posse uisi sunt, quia illi magni et excelsi sunt, hoc quiddam paruum et
abiectum, quod non dignarentur in tanta sublimitate curare; sed quantumlibet consideratione fragilitatis
humanae caducos apices terreni regni merito quisque contemnat, illi dii tales apparuerunt, ut indignissimi
uiderentur, quibus danda atque seruanda deberent uel ista committi. Ac per hoc, si (ut superiora proximis
duobus libris pertractata docuerunt) nullus deus ex illa turba uel quasi plebeiorum uel quasi procerum
deorum idoneus est regna mortalia mortalibus dare, quanto minus potest inmortales ex mortalibus facere!
Huc accedit, quia, si iam cum illis agimus, qui non propter istam, sed propter uitam quae post mortem
futura est existimant colendos deos, iam nec propter illa saltem, quae deorum talium potestati tamquam
dispertita et propria non ratione ueritatis, sed uanitatis opinione tribuuntur, omnino colendi sunt, sicut
credunt hi, qui cultum eorum uitae huius mortalis utilitatibus necessarium esse contendunt; contra quos
iam quinque praecedentibus uoluminibus satis, quantum potui, disputaui. Quae cum ita sint, si eorum, qui
colerent deam Iuuentatem, aetas ipsa floreret insignius, contemptores autem eius uel intra annos
occumberent iuuentutis, uel in ea tamquam senili torpore frigescerent; si malas cultorum suorum
speciosius et festiuius Fortuna barbata uestiret, a quibus autem sperneretur, glabros aut male barbatos
uideremus: etiam sic rectissime diceremus huc usque istas deas singulas posse, suis officiis quodam modo
limitatas, ac per hoc nec a Iuuentate oportere peti uitam aeternam, quae non daret barbam, nec a Fortuna
barbata boni aliquid post hanc uitam esse sperandum, cuius in hac uita potestas nulla esset, ut eandem
saltem aetatem, quae barba induitur, ipsa praestaret. Nunc uero cum earum cultus nec propter ista ipsa,
quae putant eis subdita, sit necessarius, quia et multi colentes Iuuentatem deam minime in illa aetate
uiguerunt, et multi non eam colentes gaudent robore iuuentutis, itemque multi Fortunae barbatae
supplices ad nullam uel deformem barbam peruenire potuerunt, et si qui eam pro barba impetranda
uenerantur, a barbatis eius contemptoribus inridentur: itane desipit cor humanum, ut, quorum deorum
cultum propter ista ipsa temporalia et cito praetereuntia munera, quibus singulis singuli praeesse
perhibentur, inanem ludibriosumque cognoscit, propter uitam aeternam credat esse fructuosum? Hanc
dare illos posse nec hi dicere ausi sunt, qui eis, ut ab insipientibus populis colerentur, ista opera
temporalia, quoniam nimis multos putarunt, ne quisquam eorum sederet otiosus, minutatim diuisa
tribuerunt.
[II] Quis Marco Varrone curiosius ista quaesiuit? quis inuenit doctius? quis considerauit adtentius? quis
distinxit acutius? quis diligentius pleniusque conscripsit? Qui tametsi minus est suauis eloquio, doctrina
tamen atque sententiis ita refertus est, ut in omni eruditione, quam nos saecularem, illi autem liberalem
uocant, studiosum rerum tantum iste doceat, quantum studiosum uerborum Cicero delectat. Denique et
ipse &ltTullius> huic tale testimonium perhibet, ut in libris Academicis dicat eam, quae ibi uersatur,
disputationem se habuisse cum Marco Varrone, "homine, inquit, omnium facile acutissimo et sine ulla