[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

Aesculano Aurinum praeponerent. Quid ergo erat necesse propter haec bona uel animi uel corporis uel
externa tantam deorum turbam colere et inuocare (quos neque omnes commemoraui, nec ipsi potuerunt
omnibus bonis humanis minutatim singillatimque digestis deos minutos et singulos prouidere), cum
posset magno facilique compendio una dea Felicitas cuncta conferre, nec solum ad bona capienda
quisquam alius, sed neque ad depellenda mala quaereretur? Cur enim esset inuocanda propter fessos diua
Fessona, propter hostes depellendos diua Pellonia, propter aegros medicus uel Apollo uel Aesculapius uel
ambo simul, quando esset grande periculum? Nec deus Spiniensis, ut spinas ex agris eradicaret; nec dea
Robigo, ut non accederet, rogaretur: una Felicitate praesente et tuente uel nulla mala exorerentur, uel
facillime pellerentur. Postremo quoniam de duabus istis deabus Virtute et Felicitate tractamus: si felicitas
uirtutis est praemium, non dea, sed Dei donum est; si autem dea est, cur non dicatur et uirtutem ipsa
conferre, quando quidem etiam uirtutem consequi felicitas magna est?
[XXII] Quid est ergo, quod pro ingenti beneficio Varro iactat praestare se ciuibus suis, quia non solum
commemorat deos, quos coli oporteat a Romanis, uerum etiam dicit quid ad quemque pertineat? Quoniam
nihil prodest, inquit, hominis alicuius medici nomen formamque nosse, et quod sit medicus ignorare: ita
dicit nihil prodesse scire deum esse Aesculapium, si nescias eum ualetudini opitulari atque ita ignores cur
ei debeas supplicare. Hoc etiam alia similitudine adfirmat dicens, non modo bene uiuere, sed uiuere
omnino neminem posse, si ignoret quisnam sit faber, quis pistor, quis tector, a quo quid utensile petere
possit, quem adiutorem adsumere, quem ducem, quem doctorem; eo modo nulli dubium esse asserens ita
esse utilem cognitionem deorum, si sciatur quam quisque deus uim et facultatem ac potestatem cuiusque
rei habeat. "Ex eo enim poterimus, inquit, scire quem cuiusque causa deum aduocare atque inuocare
debeamus, ne faciamus, ut mimi solent, et optemus a Libero aquam, a Lymphis uinum." Magna sane
utilitas. Quis non huic gratias ageret, si uera monstraret, et si unum uerum Deum, a quo essent omnia
bona, hominibus colendum doceret?
[XXIII] Sed (unde nunc agitur) si libri et sacra eorum uera sunt et Felicitas dea est, cur non ipsa una quae
coleretur constituta est, quae posset uniuersa conferre et compendio facere felicem? Quis enim optat
aliquid propter aliud quam ut felix fiat? Cur denique tam sero huic tantae deae post tot Romanos principes
Lucullus aedem constituit? Cur ipse Romulus felicem cupiens condere ciuitatem non huic templum
potissimum struxit nec propter aliquid diis ceteris supplicauit, quando nihil deesset, si haec adesset? Nam
et ipse nec prius rex, nec ut putant postea deus fieret, si hanc deam propitiam non haberet. Vt quid ergo
constituit Romanis deos Ianum, Iouem, Martem, Picum, Faunum, Tiberinum, Herculem et si quos alios?
Vt quid Titus Tatius addidit Saturnum, Opem, Solem, Lunam, Vulcanum, Lucem et quoscumque alios
addidit, inter quos etiam deam Cluacinam, Felicitate neglecta? Vt quid Numa tot deos et tot deas sine
ista? An eam forte in tanta turba uidere non potuit? Hostilius certe rex deos et ipse nouos Pauorem atque
Pallorem propitiandos non introduceret, si deam istam nosset aut coleret. Praesente quippe Felicitate
omnis pauor et pallor non propitiatus abscederet, sed pulsus aufugeret.
Deinde quid est hoc, quod iam Romanum imperium longe lateque crescebat, et adhuc nemo Felicitatem
colebat? An ideo grandius imperium quam felicius fuit? Nam quo modo ibi esset uera felicitas, ubi uera
non erat pietas? Pietas est enim uerax ueri Dei cultus, non cultus falsorum tot deorum, quot
daemoniorum. Sed et postea iam in deorum numerum Felicitate suscepta magna bellorum ciuilium
infelicitas subsecuta est. An forte iuste est indignata Felicitas, quod et tam sero et non ad honorem, sed ad
contumeliam potius inuitata est, ut cum ea coleretur Priapus et Cluacina et Pauor et Pallor et Febris et
cetera non numina colendorum, sed crimina colentium?
Ad extremum si cum turba indignissima tanta dea colenda uisa est, cur non uel inlustrius ceteris
colebatur? Quis enim ferat, quod neque inter deos Consentes, quos dicunt in consilium Iouis adhiberi, nec
inter deos, quos selectos uocant, Felicitas constituta est? Templum aliquod ei fieret, quod et loci
sublimitate et operis dignitate praemineret. Cur enim non aliquid melius quam ipsi Ioui? Nam quae etiam
Ioui regnum nisi Felicitas dedit? si tamen cum regnaret felix fuit. Et potior est felicitas regno. Nemo enim
dubitat facile inueniri hominem, qui se timeat fieri regem; nullus autem inuenitur, qui se nolit esse