[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

quod iam uideo esse faciendum.
[XXVII] Tempora igitur eorum ut possimus aduertere, in anteriora paululum recurramus. In capite libri
Osee prophetae, qui primus in duodecim ponitur, ita scriptum est: Verbum Domini, quod factum est ad
Osee in diebus Oziae et Ioatham et Achaz et Ezechiae regum Iuda. Amos quoque diebus regis Oziae
prophetasse se scribit; addit etiam Hieroboam regem Israel, qui per eosdem dies fuit. Nec non Esaias,
filius Amos, siue supradicti prophetae siue, quod magis perhibetur, alterius qui non propheta eodem
nomine uocabatur, eosdem reges quattuor, quos posuit Osee, in capite libri sui ponit, quorum diebus se
prophetasse praeloquitur. Michaeas etiam eadem suae prophetiae commemorat tempora post dies Oziae.
Nam tres qui sequuntur reges nominat, quos et Osee nominauit, Ioatham et Achaz et Ezechian. Hi sunt,
quos eodem tempore simul prophetasse ex eorum litteris inuenitur. His adiungitur Ionas eodem Ozia rege
regnante et Ioel, cum iam regnaret Ioatham, qui successit Oziae. Sed istorum prophetarum duorum
tempora in chronicis, non in eorum libris potuimus inuenire, quoniam de suis diebus tacent. Tenduntur
autem hi dies a rege Latinorum Proca siue superiore Auentino usque ad regem Romulum iam Romanum,
uel etiam usque ad regni primordia successoris eius Numae Pompilii (Ezechias quippe rex Iuda eo usque
regnauit); ac per hoc per ea tempora isti uelut fontes prophetiae pariter eruperunt, quando regnum defecit
Assyrium coepitque Romanum; ut scilicet, quem ad modum regni Assyriorum primo tempore extitit
Abraham, cui promissiones apertissimae fierent in eius semine benedictionis omnium gentium, ita
occidentalis Babylonis exordio, qua fuerat Christus imperante uenturus, in quo implerentur illa promissa,
ora prophetarum non solum loquentium, uerum etiam scribentium in tantae rei futurae testimonium
soluerentur. Cum enim prophetae numquam fere defuissent populo Israel, ex quo ibi reges esse coeperunt,
in usum tantummodo eorum fuere, non gentium; quando autem scriptura manifestius prophetica
condebatur, quae gentibus quandoque prodesset, tunc oportebat inciperet, quando condebatur haec ciuitas,
quae gentibus imperaret.
[XXVIII] Osee igitur propheta, quanto profundius quidem loquitur, tanto operosius penetratur. Sed
aliquid inde sumendum est et hic ex nostra promissione ponendum. Et erit, inquit, in loco quo dictum est
eis: Non populus meus uos, uocabuntur et ipsi filii Dei uiui. Hoc testimonium propheticum de uocatione
populi gentium, qui prius non pertinebat ad Deum, etiam apostoli intellexerunt. Et quia ipse quoque
populus gentium spiritaliter est in filiis Abrahae ac per hoc recte dicitur Israel, propterea sequitur et dicit:
Et congregabuntur filii Iuda et filii Israel in id ipsum, et ponent sibi principatum unum et ascendent a
terra. Hoc si adhuc uelimus exponere, eloquii prophetici obtundetur sapor. Recolatur tamen lapis ille
angularis et duo parietes, unus ex Iudaeis, alter ex gentibus; ille nomine filiorum Iuda, iste nomine
filiorum Israel, eidem uni principatui suo in id ipsum innitentes et ascendentes agnosntur a terra. Istos
autem carnaliter Israelitas, qui nunc nolunt credere in Christum, postea credituros, id est filios eorum
(nam utique isti in suum locum moriendo transibunt), idem propheta testatur dicens: Quoniam diebus
multis sedebunt filii Israel sine rege, sine principe, sine sacrificio, sine altari, sine sacerdotio, sine
manifestationibus. quis non uideat nunc sic esse Iudaeos? Sed quid adiungat, audiamus. Et postea, inquit,
reuertentur filii Israel et inquirent Dominum Deum suum et Dauid regem suum, et stupescent in Domino
et in bonis ipsius in nouissimis diebus. Nihil est ista prophetia manifestius, cum Dauid regis nomine
significatus intellegitur Christus, quia factus est, sicut dicit apostolus, ex semine Dauid secundum carnem.
Praenuntiauit iste propheta etiam tertio die Christi resurrectionem futuram, sicut eam prophetica altitudine
praenuntiari oportebat, ubi ait: Sanabit nos post biduum, in die tertio resurgemus. Secundum hoc enim
nobis dicit apostolus: Si resurrexistis cum Christo, quae sursum sunt quaerite. Amos quoque de rebus
talibus sic prophetat: Praepara, inquit, te, ut inuoces Deum tuum Israel; quia ecce ego firmans tonitrum et
creans spiritum et adnuntians in hominibus Christum suum; et alio loco: In illa die, inquit, resuscitabo
tabernaculum Dauid, quod cecidit, et reaedificabo, quae ceciderunt eius, et destructa eius resuscitabo et
reaedificabo ea sicut dies saeculi; ita ut exquirant me residui hominum et omnes gentes, in quibus
inuocatum est nomen meum super eos, dicit Dominus faciens haec.
[XXIX] Esaias propheta non est in libro duodecim prophetarum, qui propterea dicuntur minores, quia
sermones eorum sunt breues, in eorum comparatione, qui maiores ideo uocantur, quia prolixa uolumina
condiderunt; ex quibus est hic Esaias, quem propter eadem prophetiae tempora subiungo supradictis
duobus. Esaias ergo inter illa, quae arguit iniqua et iusta praecepit et peccatori populo mala futura
praedixit, etiam de Christo et ecclesia, hoc est de rege et ea quam condidit ciuitate, multo plura quam
ceteri prophetauit, ita ut a quibusdam euangelista quam propheta potius diceretur. Sed propter rationem
operis terminandi unum de multis hoc loco ponam. Ex persona quippe Dei Patris loquens: Ecce, inquit,