[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

quid ageret non haberet. Si autem ipsum bellum est Mars, sicut sermo Mercurius: utinam quam
manifestum est, quod non sit deus, tam non sit et bellum, quod uel falso uocetur deus.
[XV] Nisi forte illae stellae sunt hi dii, quas eorum appellauere nominibus. Nam stellam quandam uocant
Mercurium, quandam itidem Martem. Sed ibi est et illa quam uocant Iouem, et tamen eis mundus est
Iouis; ibi quam uocant Saturnum, et tamen ei praeterea dant non paruam substantiam, omnium uidelicet
seminum; ibi est et illa omnium clarissima, quae ab eis appellatur Venus, et tamen eandem Venerem esse
etiam Lunam uolunt; quamuis de illo fulgentissimo sidere apud eos tamquam de malo aureo Iuno
Venusque contendant. Luciferum enim quidam Veneris, quidam dicunt esse Iunonis; sed, ut solet, Venus
uincit. Nam multo plures eam stellam Veneri tribuunt, ita ut uix eorum quisquam reperiatur, qui aliud
opinetur. Quis autem non rideat, cum regem omnium Iouem dicant, quod stella eius ab stella Veneris
tanta uincitur claritate? Tanto enim esse debuit ceteris illa fulgentior, quanto est ipse potentior.
Respondent ideo sic uideri, quia illa, quae putatur obscurior, superior est atque a terris longe remotior. Si
ergo superiorem locum maior dignitas meruit, quare Saturnus ibi est Ioue superior? An uanitas fabulae,
quae regem Iouem facit, non potuit usque ad sidera per- , uenire, et quod non ualuit Saturnus in regno suo
neque in Capitolio, saltem obtinere est permissus in caelo? Quare autem Ianus non accepit aliquam
stellam? Si &ltpropterea>, quia mundus est et omnes in illo sunt: et Iouis mundus est et habet tamen. An
iste causam suam composuit ut potuit et pro una stella, quam non habet inter sidera, tot facies accepit in
terra? Deinde si propter solas stellas Mercurium et Martem partes mundi putant, ut eos deos habere
possint, quia utique sermo et bellum non sunt partes mundi, sed actus hominum: cur Arieti et Tauro et
Cancro et Scorpio &ltni> ceterisque huius modi, quae caelestia signa numerant et stellis non singulis, sed
singula pluribus constant superiusque istis in summo caelo perhibent conlocata, ubi constantior motus
inerrabilem meatum sideribus praebet, nullas aras, nulla sacra, nulla templa fecerunt, nec deos, non dico
inter hos selectos, sed ne inter illos quidem quasi plebeios habuerunt?
[XVI] Apollinem quamuis diuinatorem et medicum uelint, tamen ut in aliqua parte mundi statuerent,
ipsum etiam solem esse dixerunt, Dianamque germanam eius similiter lunam et uiarum praesidem (unde
et uirginem uolunt, quod uia nihil pariat), et ideo ambos sagittas habere, quod ipsa duo sidera de caelo
radios terras usque pertendant. Vulcanum uolunt ignem mundi, Neptunum aquas mundi, uitem patrem,
hoc est Orcum, terrenam et infimam partem mundi. Liberum et Cererem praeponunt seminibus, uel illum
masculinis, illam femininis; uel illum liquori, illam uero ariditati seminum. Et hoc utique totum refertur
ad mundum, id est ad Iouem, qui propterea dictus est "progenitor genetrixque", quod omnia semina ex se
emitteret et in se reciperet. Quando quidem etiam Matrem Magnam eandem Cererem uolunt, quam nihil
aliud dicunt esse quam terram, eamque perhibent et Iunonem, et ideo ei secundas causas rerum tribuunt,
cum tamen Ioui sit dictum "progenitor genetrixque deum", quia secundum eos totus ipse mundus est
Iouis, Mineruam etiam, quia eam humanis artibus praeposuerunt nec inuenerunt uel stellam, ubi eam
ponerent, eandem uel summum aethera uel etiam lunam esse dixerunt. Vestam quoque ipsam propterea
dearum maximam putauerunt, quod ipsa sit terra, quamuis ignem mundi leuiorem, qui pertinet ad usus
hominum faciles, non uiolentiorem, qualis Vulcani est, ei deputandum esse crediderunt. Ac per hoc
omnes istos selectos deos hunc esse mundum uolunt, in quibusdam uniuersum, in quibusdam partes eius;
uniuersum sicut Iouem, partes eius, ut Genium, ut Matrem Magnam, ut Solem et Lunam, uel potius
Apollinem et Dianam, Et aliquando unum deum res plures, aliquando unam rem deos plures faciunt. Nam
unus deus res plures sunt, sicut ipse Iuppiter; et mundus enim totus Iuppiter, et solum caelum Iuppiter, et
sola stella Iuppiter habetur et dicitur; itemque Iuno secundarum causarum domina et Iuno aer et Iuno terra
et, si Venerem uinceret, Iuno stella. Similiter Minerua summus aether et Minerua itidem luna, quam esse
in aetheris infimo limite existimant. Vnam uero rem deos plures ita faciunt: Et Ianus est mundus et
Iuppiter; sic et Iuno est terra et Mater Magna et Ceres.
[XVII] Et sicut haec, quae exempli gratia commemoraui, ita cetera non explicant, sed potius inplicant;
sicut impetus errabundae opinionis inpulerit, ita huc atque illuc, hinc atque illinc insiliunt et resiliunt, ut
ipse Varro de omnibus dubitare quam aliquid adfirmare maluerit. Nam trium extremorum primum de diis
certis cum absoluisset librum, in altero de diis incertis dicere ingressus ait: "Cum in hoc libello dubias de
diis opiniones posuero, reprehendi non debeo. Qui enim putabit iudicari oportere et posse, cum audierit,
faciet ipse. Ego citius perduci possum, ut in primo libro quae dixi in dubitationem reuocem, quam in hoc
quae perscribam omnia ut ad aliquam dirigam summam." Ita non solum istum de diis incertis, sed etiam
illum de certis fecit incertum. In tertio porro isto de diis selectis, postea quam praelocutus est quod ex
naturali theologia praeloquendum putauit, ingressurus huius ciuilis theologiae uanitates et insanias