[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

Primo enim sub ipsis regibus, excepto Numa Pompilio, de quo iam supra locutus sum, quantum malum
discordiosi certaminis fuit, quod fratrem Romuli coegit occidi!
[XIII] Quo modo nec Iuno, quae cum Ioue suo iam
fouebat
Romanos rerum dominos gentemque togatam, nec Venus ipsa Aeneidas suos potuit adiuuare, ut bono et
aequo more coniungia mererentur, cladesque tanta inruit huius inopiae, ut ea dolo raperent moxque
compellerentur pugnare cum soceris, ut miserae feminae nondum ex iniuria maritis conciliatae iam
parentum sanguine dotarentur? At enim uicerunt in hac conflictione Romani uicinos suos. Quantis et
quam multis utrimque uulneribus et funeribus tam propinquorum et confinium istae uictoriae
constiterunt! Propter unum Caesarem socerum et unum generum eius Pompeium iam mortua Caesaris
filia, uxore Pompei, quanto et quam iusto doloris instinctu Lucanus exclamat:
Bella per Emathios plus quam ciuilia campos
Iusque datum sceleri canimus. Vicerunt ergo Romani, ut strage socerorum manibus cruentis ab eorum
filiabus amplexus mierabiles extorquerunt, nec illae auderent flere patres occisos, ne offenderent uictores
maritos, quae adhuc illis pugnantibus pro quibus facerent uota nesciebant. Talibus nuptiis populum
Romanum non Venus, sed Bellona donauit; aut fortassis Allecto illa inferna furia iam eis fauente Iunone
plus in illos habuit licentiae, quam cum eius precibus contra Aenean fuerat excitata. Andromacha felicius
captiuata est, quam illa coniugia Romana nupserunt. Licet seruiles, tamen post eius amplexus nullum
Troianorum Pyrrhus occidit; Romani autem soceros interficiebant in proeliis, quorum iam filias
amplexabantur in thalamis. Illa uictori subdita dolere tantum suorum mortem potuit, non timere; illae
sociatae bellantibus parentum suorum mortes procedentibus uiris timebant, redeuntibus dolebant, nec
timorem habentes liberum nec dolorem. Nam propter interitum ciuium propinquorum, fratrum parentum
aut pie cruciabantur, aut crudeliter laetabantur uictoriis maritorum. Huc accedebat, quod, ut sunt alterna
bellorum, aliquae parentum ferro amiserunt uiros, aliquae utrorumque ferro et parentes et uiros. Neque
enim et apud Romanos parua fuerunt illa discrimina, si quidem ad obsidionem quoque peruentum est
ciuitatis clausisque portis se tuebantur; quibus dolo apertis admissisque hostibus intra moenia in ipso foro
scelerata et nimis atrox inter generos socerosque pugna commissa est, et raptores illi etiam superabantur
et crebro fugientes inter domos suas grauius foedabant pristinas, quamuis et ipsas pudendas lugendasque
uictorias. Hic tamen Romulus de suorum iam uirtute desperans Iouem orauit ut starent, atque ille hac
occasione nomen Statoris inuenit; nec finis esset tanti mali, nisi raptae illae laceratis crinibus emicarent et
prouolutae parentibus iram eorum iustissimam non armis uictricibus, sed supplici pietate sedarent. Deinde
Titum Tatium regem Sabinorum socium regni Romulus ferre compulsus est, germani consortis inpatiens:
sed quando et istum diu toleraret, qui fratrem geminumque non pertulit? Vnde et ipso interfecto, ut maior
deus esset, regnum solus obtinut. Quae sunt ista iura nuptiarum, quae inritamenta bellorum, quae foedera
germanitatis adfinitatis, societatis diuinitatis? quae postremo sub tot diis tutoribus uita ciuitatis? Vides
quanta hinc dici et quam multa possent, nisi quae supersunt nostra curaret intentio et sermo in alia
festinaret.
[XIV] Quid deinde post Numam sub aliis regibus? Quanto malo non solum suo, sed etiam Romanorum in
bellum Albani prouocati sunt, quia uidelicet pax Numae tam longa uiluerat! Quam crebrae strages
Romani Allbanique exercitus fuerunt et utriusque comminutio ciuitatis! Alba namque illa, quam filius
Aeneae creauit Ascanius, Romae mater propior ipsa quam Troia, a Tullo Hostilio rege prouocata
conflixit, confligens autem et adflicta est et adflixit, donec multorum taederet pari defectione certaminum.
Tunc euentum belli de tergeminis hinc atque inde fratribus placuit experiri: a Romanis tres Horatii, ab
Albanis autem tres Curiatii processrunt; a Curiatiis tribus Horatii duo, ab uno autem Horatio tres Curiatii
superati et extincti sunt. Ita Roma extitit uictrix ea clade etiam in certamine extremo, ut de sex unus
rediret domum. Cui damnum in utrisque, cui luctus, nisi Aeneae stirpi nisi Ascanii posteris, nisi proli
Veneris nisi nepotibus Iouis? Nam et hoc plus quam ciuile bellum fuit, quando filia ciuitas cum ciuitate
matre pugnauit. Accessit aliud huic tergeminorum pugnae ultimae atrox atque horrendum malum. Nam ut
erant ambo populi prius amici (uicini quippe atque cognati), uni Curiatiorum desponsata fuerat
Horatiorum soror; haec postea quam sponsi spolia in uictore fratre conspexit, ab eodem fratre, quoniam
fleuit, occisa est. Humanior huius unius feminae quam uniuersi populi Romani mihi fuisse uidetur
affectus. Illa quem uirum iam fide media retinebat, aut forte etiam ipsum fratrem dolens, qui eum
occiderat cui sororem promiserat, puto quod non culpabiliter fleuerit. Vnde enim aput Vergilium pius
Aeneas laudabiliter dolet hostem etiam sua peremptum manu? Vnde Marcellus Syracusanam ciuitatem