[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

fuisse nouerant, repente linguis omnium gentium loquentes mirabiliter audiebant; claudum ab uberibus
matris ad eorum uerbum in Christi nomine post quadraginta annos incolumem constitisse, sudaria de
corporibus eorum ablata sanandis profuisse languentibus, in uia qua fuerant transituri positos in ordine
innumerabiles morbis uariis laborantes, ut ambulantium super eos umbra transiret, continuo salutem
solere recipere et alia multa stupenda in Christi nomine per eos facta, postremo etiam mortuos
resurrexisse cernebant. Quae si, ut leguntur, gesta esse concedunt, ecce tot incredibilia tribus illis
incredibilibus addimus, et ut credatur unum incredibile, quod de carnis resurrectione atque in caelum
ascensione dicitur, multorum incredibilium testimonia tanta congerimus et nondum ad credendum
horrenda duritia incredulos flectimus. Si uero per apostolos Christi, ut eis crederetur resurrectionem atque
ascensionem praedicantibus Christi, etiam ista miracula facta esse non credunt, hoc nobis unum grande
miraculum sufficit, quod eam terrarum orbis sine ullis miraculis credidit.
[VI] Recolamus etiam hoc loco illud, quod de Romuli credita diuinitate Tullius admiratur. Verba eius ut
scripta sunt inseram. "Magis est, inquit, in Romulo admirandum, quod ceteri, qui dii ex hominibus facti
esse dicuntur, minus eruditis hominum saeculis fuerunt, ut fingendi procliuis esset ratio, cum imperiti
facile ad credendum impellerentur; Romuli autem aetatem minus his sescentis annis iam inueteratis
litteris atque doctrinis omnique illo antiquo ex inculta hominum uita errore sublato fuisse cernimus." Et
paulo post de eodem Romulo ita loquitur, quod ad hunc pertinet sensum: "Ex quo intellegi potest, inquit,
permultis annis ante Homerum fuisse quam Romulum, ut iam doctis hominibus ac temporibus ipsis
eruditis ad fingendum uix quicquam esset loci. Antiquitas enim recepit fabulas, fictas etiam nonnumquam
incondite; haec aetas autem iam exculta praesertim eludens omne quod fieri non potest respuit." Vnus e
numero doctissimorum hominum idemque eloquentissimus omnium Marcus Tullius Cicero propterea
dicit diuinitatem Romuli mirabiliter creditam, quod erudita iam tempora fuerunt, quae falsitatem non
reciperent fabularum. Quis autem Romulum deum nisi Roma credidit, atque id parua et incipiens? Tum
deinde posteris seruare fuerat necesse quod acceperant a maioribus, ut cum ista superstitione in lacte
quodam modo matris ebibita cresceret ciuitas atque ad tam magnum perueniret imperium, ut ex eius
fastigio, uelut ex altiore quodam loco, alias quoque gentes, quibus dominaretur, hac sua opinione
perfunderet, ut non quidem crederent, sed tamen dicerent deum Romulum, ne ciuitatem, cui seruiebant,
de conditore eius offenderent, aliter eum nominando quam Roma, quae id non amore quidem huius
erroris, sed tamen amoris errore crediderat. Christus autem quamquam sit caelestis et sempiternae
conditor ciuitatis, non tamen eum, quoniam ab illo condita est, Deum credidit, sed ideo potius est
condenda, quia credit. Roma conditorem suum iam constructa et dedicata tamquam deum coluit in
templo; haec autem Hierusalem conditorem suum Deum Christum, ut construi posset et dedicari, posuit in
fidei fundamento. Illa illum amando esse deum credidit, ista istum Deum esse credendo amauit. Sicut
ergo praecessit unde amaret illa et de amato iam libenter etiam falsum bonum crederet: ita praecessit unde
ista crederet, ut recta fide non temere quod; falsum, sed quod uerum erat amaret. Exceptis enim tot et
tantis miraculis, quae persuaserunt Deum esse Christum, prophetiae quoque diuinae fide dignissimae
praecesserunt, quae in illo non sicut a patribus adhuc creduntur implendae, sed iam demonstrantur
impletae; de Romulo autem, quia condidit Romam in eaque regnauit, auditur legiturue quod factum est,
non quod antequam fieret prophetatum; sed quod sit receptus in deos, creditum tenent litterae, non factum
docent. Nullis quippe rerum mirabilium signis id ei uere prouenisse monstratur. Lupa quippe illa nutrix,
quod uidetur quasi magnum extitisse portentum, quale aut quantum est ad demonstrandum deum? Certe
enim etsi non meretrix fuit lupa illa, sed bestia, cum commune fuerit ambobus, frater tamen eius non
habetur deus. Quis autem prohibitus est aut Romulum aut Herculem aut alios tales homines deos dicere et
mori maluit quam non dicere? Aut uero aliqua gentium coleret inter deos suos Romulum, nisi Romani
nominis metus cogeret? Quis porro numeret, quam multi quantalibet saeuitia crudelitatis occidi quam
Christum Deum negare maluerunt. Proinde metus quamlibet leuis indignationis quae ab animis
Romanorum, si non fieret, posse putabatur existere, compellebat aliquas ciuitates positas sub iure
Romano tamquam deum colere Romulum; a Christo autem Deo non solum colendo, uerum etiam
confitendo tantam per orbis terrae populos martyrum multitudinem metus reuocare non potuit non leuis
offensionis animorum, sed inmensarum uariarumque poenarum et ipsius mortis, quae plus ceteris
formidatur. Neque tunc ciuitas Christi, quamuis adhuc peregrinaretur in terris et haberet tamen magnorum
agmina populorum, aduersus impios persecutores suos pro temporali salute pugnauit; sed potius, ut
obtineret aeternam, non repugnauit. Ligabantur includebantur, caedebantur torquebantur, urebantur
laniabantur, trucidabantur -- et multiplicabantur. Non erat eis pro salute pugnare nisi salutem pro