[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

Quid uenisti ante tempus perdere nos? siue quia subitum illis fuit, quod futurum quidem, sed tardius
opinabantur, siue quia perditionem suam hanc ipsam dicebant, qua fiebat, ut cogniti spernerentur, et hoc
erat ante tempus, id est ante tempus iudicii, quo aeterna damnatione puniendi sunt cum omnibus etiam
hominibus, qui eorum societate detinentur, sicut religio loquitur, quae nec fallit nec fallitur, non sicut iste
quasi omni uento doctrinae hinc atque inde perflatus et falsis uera permiscens dolet quasi perituram
religionem, quem postea confitetur errorem. [XXIV] Post multa enim ad hoc ipsum redit, ut iterum dicat
de diis, quos homines fecerunt, ita loquens: "Sed iam de talibus sint satis dicta talia. Iterum, inquit, ad
hominem rationemque redeamus, ex quo diuino dono homo animal dictum est rationale. Minus enim
miranda etsi miranda sunt, quae de homine dicta sunt. Omnium enim mirabilium uicit admirationem,
quod homo diuinam potuit inuenire naturam eamque efficere. Quoniam ergo proaui nostri multum
errabant circa deorum rationem increduli et non animaduertentes ad cultum religionemque diuinam,
inuenerunt artem, qua efficerent deos. Cui inuentae adiunxerunt uirtutem de mundi natura conuenientem,
eamque miscentes, quoniam animas facere non poterant, euocantes animas daemonum uel angelorum eas
indiderunt imaginibus sanctis diuinisque mysteriis, per quas idola et bene faciendi et male uires habere
potuissent. w Nescio utrum sic confiterentur ipsi daemones adiurati, quo modo iste confessus est.
"Quoniam, inquit, proaui nostri multum errabant circa deorum rationem increduli et non animaduertentes
ad cultum religionemque diuinam, inuenerunt artem qua efficerent deos." Numquidnam saltem
mediocriter eos dixit errasse, ut hanc artem inuenirent faciendi deos, aut contentus fuit dicere: Errabant,
nisi adderet et diceret: Multum errabant? Iste ergo multus error et incredulitas non animaduertentium ad
cultum religionemque diuinam inuenit artem, qua efficeret deos. Et tamen quod multus error et
incredulitas et a cultu ac religione diuina auersio animi inuenit, ut homo arte faceret deos, hoc dolet uir
sapiens tamquam religionem diuinam uenturo certo tempore auferri. Vide si non et ui diuina maiorum
suorum errorem praeteritum prodere, et ui diabolica poenam daemonum futuram dolere compellitur. Si
enim proaui eorum multum errando circa deorum rationem incredulitate et auersione animi a cultu ac
religione diuina inuenerunt artem, qua efficerent deos: quid mirum, si, haec ars detestanda quidquid fecit
auersa a religione diuina, aufertur religione diuina, cum ueritas emendat errorem, fides redarguit
incredulitatem, conuersio corrigit auersionem?
Si enim tacitis causis dixisset proauos suos inuenisse artem, qua facerent deos: nostrum fuit utique, si
quid rectum piumque saperemus, adtendere et uidere nequaquam illos ad hanc artem peruenturos fuisse,
qua homo deos facit, si a ueritate non aberrarent, si ea, quae Deo digna sunt, crederent, si animum
aduerterent ad cultum religionemque diuinam; et tamen si causas artis huius nos diceremus multum
errorem hominum et incredulitatem et animi errantis atque infidelis a diuina religione auersionem,
utcumque ferenda esset inpudentia resistentium ueritati. Cum uero idem ipse, qui potestatem huius artis
super omnia cetera miratur in homine, qua illi deos facere concessum est, et dolet uenturum esse tempus,
quo haec omnia deorum figmenta ab hominibus instituta etiam legibus iubeantur auferri, confitetur tamen
atque exprimit causas, quare ad ista peruentum sit, dicens proauos suos multo errore et incredulitate et
animum non aduertendo ad cultum religionemque diuinam inuenisse hanc artem, qua facerent deos: nos
quid oportet dicere, uel potius quid agere nisi quantas possumus gratias Domino Deo nostro, qui haec
contrariis causis, quam instituta sunt, abstulit? Nam quod instituit multitudo erroris, abstulit uia ueritatis;
quod instituit incredulitas, abstulit fides; quod instituit a cultu diuinae religionis auersio, abstulit ad unum
uerum Deum sanctumque conuersio; nec in sola Aegypto, quam solam in isto plangit daemonum spiritus,
sed in omni terra, quae cantat Domino canticum nouum, sicut uere sacrae et uere propheticae litterae
praenuntiarunt, ubi scriptum est: Cantate Domino canticum nouum, cantate Domino omnis terra. Titulus
quippe psalmi huius est: Quando domus aedificabatur post captiuitatem. Aedificatur enim domus Domino
ciuitas Dei, quae est sancta ecclesia, in omni terra post eam captiuitatem, qua illos homines, de quibus
credentibus in Deum tamquam lapidibus uiuis domus aedificatur, captos daemonia possidebant. Neque
enim, quia deos homo faciebat, ideo non ab eis possidebatur ipse qui fecerat, quando in eorum societatem
colendo traducebatur; societatem dico, non idolorum stolidorum, sed uersutorum daemoniorum. Nam
quid sunt idola, nisi quod eadem scriptura dicit: Oculos habent, et non uidebunt, et quidquid tale de
materiis licet affabre effigiatis, tamen uita sensuque carentibus dicendum fuit? Sed inmundi spiritus
eisdem simulacris arte illa nefaria conligati cultorum suorum animas in suam societatem redigendo
miserabiliter captiuauerant. Vnde dicit apostolus: Scimus quia nihil est idolum; sed quae immolant
gentes, daemoniis immolant, et non Deo ; nolo uos socios fieri daemoniorum. Post hanc ergo
captiuitatem, qua homines a malignis daemonibus tenebantur, Dei domus aedificatur in omni terra; unde