[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

demonstrans consuetudo naturam, illum uero dedit promissio significans gratiam; ibi humanus usus
ostenditur, hic diuinum beneficium commendatur.
[III] Sarra quippe sterilis erat et desperatione prolis saltem de ancilla sua concupiscens habere, quod de se
ipsa non se posse cernebat, dedit eam fetandam uiro, de quo parere uoluerat nec potuerat. Exegit itaque
etiam sic debitum de marito utens iure suo in utero alieno. Natus est ergo Ismael, sicut nascuntur
homines, permixtione sexus utriusque, usitata lege naturae. Ideo dictum est: Secundum carnem; non quod
ista beneficia Dei non sint aut non illa operetur Deus, cuius opifex sapientia adtingit, sicut scriptum est, a
fine usque ad finem fortiter et disponit omnia suauiter; sed ubi significandum fuerat Dei donum, quod
indebitum hominibus gratis gratia largiretur, sic oportuit dari filium, quem ad modum naturae non
debebatur excursibus. Negat enim natura iam filios tali commixtioni maris et feminae, qualis esse poterat
Abrahae et Sarrae in illa iam aetate, etiam mulieris accedente sterilitate, quae nec tunc parere potuit,
quando non aetas fecunditati, sed aetati fecunditas defuit. Quod ergo naturae sic affectae fructus
posteritatis non debebatur, significat quod natura generis humani peccato uitiata ac per hoc iure damnata
nihil uerae felicitatis in posterum merebatur. Recte igitur significat Isaac, per repromissionem natus, filios
gratiae, ciues ciuitatis liberae, socios pacis aeternae, ubi sit non amor propriae ac priuatae quodam modo
uoluntatis, sed communi eodemque inmutabili bono gaudens atque ex multis unum cor faciens, id est
perfecte concors oboedientia caritatis.
[IV] Terrena porro ciuitas, quae sempiterna non erit (neque enim, cum extremo supplicio damnata fuerit,
iam ciuitas erit), hic habet bonum suum, cuius societate laetatur, qualis esse de talibus laetitia rebus
potest. Et quoniam non est tale bonum, ut nullas angustias faciat amatoribus suis, ideo ciuitas ista
aduersus se ipsam plerumque diuiditur litigando, bellando atque pugnando et aut mortiferas aut certe
mortales uictorias requirendo. Nam ex quacumque sui parte aduersus alteram sui partem bellando
surrexerit, quaerit esse uictrix gentium, cum sit captiua uitiorum; et si quidem, cum uicerit, superbius
extollitur, etiam mortifera; si uero condicionem cogitans casusque communes magis quae accidere
possunt aduersis angitur, quam eis quae prouenerunt secundis rebus inflatur, tantummodo mortalis est ista
uictoria. Neque enim semper dominari poterit permanendo eis, quos potuerit subiugare uincendo. Non
autem recte dicitur ea bona non esse, quae concupiscit haec ciuitas, quando est et ipsa in suo humano
genere melior. Concupiscit enim terrenam quandam pro rebus infimis pacem; ad eam namque desiderat
peruenire bellando; quoniam si uicerit et qui resistat non fuerit, pax erit, quam non habebant partes in
uicem aduersantes et pro his rebus, quas simul habere non poterant, infelici egestate certantes. Hanc
pacem requirunt laboriosa bella, hanc adipiscitur quae putatur gloriosa uictoria. Quando autem uincunt
qui causa iustiore pugnabant, quis dubitet gratulandam esse uictoriam et prouenisse optabilem pacem?
Haec bona sunt et sine dubio Dei dona sunt. Sed si neglectis melioribus, quae ad supernam pertinent
ciuitatem, ubi erit uictoria in aeterna et summa pace secura, bona ista sic concupiscuntur, ut uel sola esse
credantur uel his, quae meliora creduntur, amplius diligantur: necesse est miseria consequatur et quae
inerat augeatur.
[V] Primus itaque fuit terrenae ciuitatis conditor fratricida; nam suum fratrem ciuem ciuitatis aeternae in
hac terra peregrinantem inuidentia uictus occidit. Vnde mirandum non est, quod tanto post in ea ciuitate
condenda, quae fuerat huius terrenae ciuitatis, de qua loquimur, caput futura et tam multis gentibus
regnatura, huic primo exemplo et, ut Graeci appellant, *a)rxetu/pwj quaedam sui generis imago respondit.
Nam et illic, sicut ipsum facinus quidam poeta commemorauit illorum,
Fraterno primi maduerunt sanguine muri. Sic enim condita est Roma, quando occisum Remum a fratre
Romulo Romana testatur historia; nisi quod isti terrenae ciuitatis ambo ciues erant. Ambo gloriam de
Romanae rei publicae institutione quaerebant; sed ambo eam tantam, quantam si unus esset, habere non
poterant. Qui enim uolebat dominando gloriari, minus utique dominaretur, si eius potestas uiuo consorte
minueretur. Vt ergo totam dominationem haberet unus, ablatus est socius, et scelere creuit in peius, quod
innocentia minus esset et melius. Hi autem fratres Cain et Abel non habebant ambo inter se similem
rerum terrenarum cupiditatem, nec in hoc alter alteri inuidit, quod eius dominatus fieret angustior, qui
alterum occidit, si ambo dominarentur (Abel quippe non quaerebat dominationem in ea ciuitate, quae
condebatur a fratre), sed inuidentia illa diabolica, qua inuident bonis mali, nulla alia causa, nisi quia illi
boni sunt, illi mali. Nullo enim modo fit minor accedente seu permanente consorte possessio bonitatis,
immo possessio bonitas, quam tanto latius, quanto concordius indiuidua sociorum possidet caritas. Non
habebit denique istam possessionem, qui eam noluerit habere communem, et tanto eam reperiet
ampliorem, quanto amplius ibi potuerit amare consortem. Illud igitur, quod inter Remum et Romulum