[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

quantum graue erat, tanto auri pondere consuli uendidit; haec enim pactio caedem praecesserat. In qua
etiam occisus est cum liberis Marcus Fuluius consularis.
[XXV] Eleganti sane senatus consulto eo ipso loco, ubi funereus tumultus ille commissus est, ubi tot
ciues ordinis cuiusque ceciderunt, aedes Concordiae facta est, ut Gracchorum poenae testis contionantium
oculos feriret memoriamque compungeret. Sed hoc quid aliud fuit quam inrisio deorum, illi deae templum
construere, quae si esset in ciuitate, non tantis dissensionibus dilacerata conrueret? Nisi forte sceleris
huius rea Concordia, quia deseruerat animos ciuium, meruit in illa aede tamquam in carcere includi. Cur
enim, si rebus gestis congruere uoluerunt, non ibi potius aedem Discordiae fabricarunt? An ulla ratio
redditur, cur Concordia dea sit, et Discordia dea non sit, ut secundum Labeonis distinctionem bona sit
ista, illa uero mala? Nec ipse aliud secutus uidetur quam quod aduertit Romae etiam Febri, sicut Saluti,
templum constitutum. Eo modo igitur non solum Concordiae, uerum etiam Discordiae constitui debuit.
Periculose itque Romani tam mala dea irata uiuere uoluerunt nec Troianum excidium recoluerunt
originem ab eius offensione sumpsisse. Ipsa quippe quia inter deos non fuerat inuitata, trium dearum
litem aurei mali suppositione commenta est; unde rixa numinum et Venus uictrix, et rapta Helena et Troia
deleta. Quapropter, si forte indignata, quod inter deos in Vrbe nullum templum habere meruit, ideo iam
turbabat tantis tumultibus ciuitatem, quanto atrocius potuit inritari, cum in loco illius caedis, hoc est in
loco sui operis, aduersariae suae constitutam aedem uideret! Haec uana ridentibus nobis illi docti
sapientesque stomachantur, et tamen numinum bonorum malorumque cultores de hac quaestione
Concordiae Discordiaque non exeunt, siue praetermiserint harum dearum cultum eisque Febrem
Bellonamque praetulerint, quibus antiqua fana fecerunt, siue et istas coluerint, cum sic eos discedente
Concordia Discordia saeuiens usque ad ciuilia bella perduxerit.
[XXVI] Praeclarum uero seditionis obstaculum aedem Concordiae, testem caedis suppliciique
Gracchorum, contionantibus opponendam putarunt. Quantum ex hoc profecerint, indicant secuta peiora.
Laborarunt enim deinceps contionatores non exemplum deuitare Gracchorum, sed superare propositum,
Lucius Saturninus tribunus plebis et Gaius Seruilius praetor et multo post Marcus Drusus, quorum
omnium seditionibus caedes primo iam tunc grauissimae, deinde socialia bella exarserunt, quibus Italia
uehementer adflicta et ad uastitatem mirabilem desertionemque perducta est. Bellum deinde seruile
successit et bella ciuilia. Quae proelia commissa sunt, quid sanguinis fusum, ut omnes fere Italae gentes,
quibus Romanum maxime praepollebat imperium, tamquam saeua barbaries domarentur! Iam ex
paucissimis, hoc est minus quam septuaginta, gladiatoribus quem ad modum bellum seruile contractum
sit, ad quantum numerum et quam acrem ferocemque peruenerit, quos ille numerus imperatores populi
Romani superauerit, quas et quo modo ciuitates regionesque, uastauerit, uix qui historiam conscripserunt
satis explicare potuerunt. Neque id solum fuit seruile bellum, sed et Macedoniam prouinciam prius
seruitia depopulata sunt et deinde Siciliam oramque maritimam. Quanta etiam et quam horrenda
commiserint primo latrocinia, deinde ualida bella piratarum, quis pro magnitudine rerum ualeat eloqui?
[XXVII] Cum uero Marius ciuili sanguine iam cruentus multis aduersarum sibi partium peremptis uictus
Vrbe profugisset, uix paululum respirante ciuitate, ut uerbis Tullianis utar, "superauit postea Cinna cum
Mario. Tum uero clarissimis uiris interfectis lumina ciuitatis extincta sunt. Vltus est huius uictoriae
crudelitatem postea Sulla, ne dici quidem opus est quanta deminutione ciuium et quanta calamitate rei
publicae." De hac enim uindicta, quae perniciosior fuit, quam si scelera quae puniebantur inpunita
relinquerentur, ait et Lucanus:
Excessit medicina modum nimiumque secuta est,
Qua morbi duxere manum. Periere nocentes;
Sed cum iam soli possent superesse nocentes. Illo bello Mariano atque Sullano exceptis his, qui foris in
acie ceciderunt, in ipsa quoque Vrbe cadaueribus uici plateae fora theatra templa completa sunt, ut
difficile iudicaretur, quando uictores plus funerum ediderint, utrum prius ut uincerent, an postea quia
uicissent; cum primum uictoria mariana, quando de exilio se ipse restituit, exceptis passim quaque uersum
caedibus factis caput Octauii consulis poneretur in rostris, Caesares a Fimbria domibus trucidarentur suis,
duo Crassi pater et filius in conspectu mutuo mactarentur, Baebius et Numitorius unco tracti sparsis
uisceribus interirent, Catulus hausto ueneno se manibus inimocorum subtraheret, Merula flamen Dialis
praecisis uenis Ioui etiam suo sanguine litaret. In ipsius autem Marii oculis continuo feriebantur, quibus
salutantibus dexteram porrigere noluisset.
[XXVIII] Sullana uero uictoria secuta, huius uidelicet uindex crudelitatis, post tantum sanguinem ciuium,
quo fuso fuerat comparata, finito iam bello inimicitiis uiuentibus crudelius in pace grassata est. Iam etiam