[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

prius detracto, post reddito, tale aliquid fieret? Sed quomodolibet istuc accipiatur, siue credatur ita esse
factum siue non credatur, siue postremo ita siue non ita sit: recte fieri nullo modo dubitauerim, ut, cum
diuersum aliquid in utrisque codicibus inuenitur, quando quidem ad fidem rerum gestarum utrumque esse
non potest uerum, ei linguae potius credatur, unde est in aliam per interpretes facta translatio. Nam in
quibusdam etiam codicibus Graecis tribus et uno Latino et uno etiam Syro inter se consentientibus
inuentus est Mathusalam sex annis ante diluuium fuisse defunctus.
[XIV] Nunc iam uideamus quonam modo euidenter possit ostendi, non tam breues, ut illi decem unus
esset noster, sed tantae prolixitatis annos, quantae nunc habemus (quos utique circuitus conficit solis), in
illorum hominum uita prolixissima conputatos. Sescentensimo nempe anno uitae Noe scriptum est factum
esse diluuium. Cur ergo ibi legitur: Et aqua diluuii facta est super terram sescentensimo anno in uita Noe,
secundi mensis, septima et uicensima mensis, si annus ille minimus, quales decem faciunt unum nostrum,
triginta sex habebat dies? Tantillus quippe annus, si antiquo more hoc nomen accepit, aut non habet
menses, aut mensis eius est triduum, ut habeat duodecim menses. Quo modo igitur hic dictum est:
Sescentensimo anno, secundi mensis, septima et uicensima mensis, nisi quia tales, quales nunc sunt,
etiam tunc erant menses? Nam quo pacto aliter uicensimo et septimo die secundi mensis diceretur
coeptum esse diluuium? Deinde postea in fine diluuii ita legitur: Et sedit arca in mense septimo septima et
uicensima mensis super montes Ararat. Aqua autem minuebatur usque ad undecimum mensem; in
undecimo autem mense prima die mensis paruerunt capita montium. Si igitur tales menses erant, tales
profecto et anni erant, quales nunc habemus. Menses quippe illi triduani uiginti et septem dies habere non
poterant. Aut si pars tricensima tridui tunc appellabatur dies, ut omnia proportione minuantur: ergo nec
toto quadriduo nostro factum est illud tam grande diluuium, quod memoratur factum quadraginta diebus
et noctibus. Quis hanc absurditatem et uanitatem ferat? Proinde remoueatur hic error, qui coniectura falsa
ita uult astruere scripturarum nostrarum fidem, ut alibi destruat. Prorsus tantus etiam tunc dies fuit,
quantus et nunc est, quem uiginti quattuor horae diurno curriculo nocturnoque determinant; tantus mensis,
quantus et nunc est, quem luna coepta et finita concludit; tantus annus, quantus et nunc est, quem
duodecim menses lunares additis propter cursum solarem quinque diebus et quadrante consummant,
quanti anni sescentensimi uitae Noe secundus erat mensis eiusque mensis uicensimus et septimus dies,
quando coepit esse diluuium, in quo dies quadraginta continuatae ingentes pluuiae memorantur, qui dies
non binas ac paulo amplius horas habebant, sed uicenas et quaternas die noctuque transactas. Ac per hoc
tam magnos annos uixerunt illi antiqui usque amplius quam nongentos, quantos postea uixit Abraham
centum septuaginta et post eum filius eius Isaac centum octoginta et filius eius Iacob centum
quinquaginta, et quantos interposita aliquanta aetate Moyses centum uiginti, et quantos etiam nunc uiuunt
homines septuaginta uel octoginta uel non multo amplius, de quibus dictum est: Et amplius eis labor et
dolor.
Illa uero numerorum uarietas, quae inter codices Hebraeos inuenitur et nostros, neque de hac antiquorum
longaeuitate dissentit, et si quid habet ita diuersum, ut uerum esse utrumque non possit, rerum gestarum
fides ab ea lingua repetenda est, ex qua interpretatum est quod habemus. Quae facultas cum uolentibus
ubique gentium praesto sit, non tamen uacat, quod septuaginta interpretes in plurimis, quae diuersa dicere
uidentur, ex Hebraeis codicibus emendare ausus est nemo. Non enim est illa diuersitas putata mendositas;
nec ego ullo modo putandam existimo: sed ubi non est scriptoris error, aliquid eos diuino spiritu, ubi
sensus esset consentaneus ueritati et praedicans ueritatem, non interpretantium munere, sed
prophetantium libertate aliter dicere uoluisse credendum est. Vnde merito non solum Hebraeis, uerum
etiam ipsis, cum adhibet testimonia de scripturis, uti apostolica inuenitur auctoritas. Sed hinc me
oportuniore loco, si Deus adiuuerit, promisi diligentius locuturum; nunc quod instat expediam. Non enim
ambigendum est ab homine, qui ex primo homine primus est natus, quando tamdiu uiuebant, potuisse
constitui ciuitatem, sane terrenam, non illam, quae dicitur ciuitas Dei, de qua ut scriberemus, laborem
tanti huius operis in manus sumpsimus.
[XV] Dicet ergo aliquis: "Itane credendum est hominem filios generaturum nec habentem propositum
continentiae centum et amplius, uel secundum Hebraeos non multo minus, id est octoginta, septuaginta,
sexaginta annos a concumbendi opere uacuisse, aut si non uacaret, nihil prolis gignere potuisse?" Haec
quaestio duobus modis soluitur. Aut enim tanto serior fuit proportione pubertas, quanto uitae totius maior
annositas; aut, quod magis uideo esse credibile, non hic primogeniti filii commemorati sunt, sed quos
successionis ordo poscebat, ut perueniretur ad Noe, a quo rursus ad Abraham uidemus esse peruentum, ac
deinde usque ad certum articulum temporis, quantum oportebat signari etiam generationibus