[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

ipse iuuenis, cuius dignitatem ac potestatem fouebat, et eundem Ciceronem occidendum Antonio quadam
quasi concordiae pactione permitteret et ipsam libertatem rei publicae, pro qua multum ille clamauerat,
dicioni propriae subiugaret.
[XXXI] Deos suos accusent de tantis malis, qui Christo nostro ingrati sunt de tantis bonis. Certe quando
illa mala fiebant, calebant arae numinum Sabaeo thure sertisque recentibus halabant, clarebant sacerdotia,
fana renidebant, sacrificabatur ludebatur furebatur in templis, quando passim tantu ciuium sanguis a
ciuibus non modo in ceteris locis, uerum etiam inter ipsa deorum altaria fundebatur. Non elegit templum,
quo confugeret Tullius, quia frustra elegerat Mucius. Hi uero qui multo indignius insultant temporibus
Christianis, aut ad loca Christo dicatissima confugerunt, aut illuc eos ut uiuerent etiam ipsi barbari
deduxerunt. Illud scio et hoc mecum, quisquis sine studio partium iudicat, facillime agnoscit (ut omittam
cetera quae multa commemoraui et alia multo plura quae commemorae longum putaui): si humanum
genus ante bella Punica Christianam reciperet disciplinam et consequeretur rerum tanta uastatio, quanta
illis bellis Europam Africamque contriuit, nullus talium, quales nunc patimur, nisi Christianae religioni
mala illa tribuisset. Multo autem minus eorum uoces tolerarentur, quantum adtinet ad Romanos, si
Christianae religionis receptionem et diffamationem uel inruptio &ltilla> Gallorum uel Tiberini fluminis
igniumque illa depopulatio uel, quod cuncta mala praecedit, bella illa ciuilia sequerentur. Mala etiam alia,
quae usque adeo incredibiliter acciderunt, ut inter prodigia numerarentur, si Christianis temporibus
accidissent, quibus ea nisi Christianis hominibus tamquam crimina obicerent? Omitto quippe illa, quae
magis fuerunt mira quam noxia, boues locutos, infantes nondum natos de uteris matrum quaedam uerba
clamasse, uolasse serpentes, feminas et gallinas et homines in masculinum secum fuisse conuersas et
cetera huius modi, quae in eorum libris non fabulosis, sed historicis, seu uera seu falsa ssint, non inferunt
hominibus perniciem, sed stuporem. Sed cum pluit terra, cum pluit creta, cum pluit lapidibus (non ut
grando appellari solet hoc nomine, sed omnino lapidibus), haec profecto etiam grauiter laedere potuerunt.
Legimus apud eos Aetnaeis ignibus ab ipso montis uertice usque ad litus proximum decurrentibus ita
mare ferbuisse, ut rupes urerentur, ut pices nauium soluerentur. Hoc utique non leuiter noxium fuit,
quamuis incredibiliter mirum. Eodem rursus aestu ignium tanta ui fauillae scripserunt oppletam esse
Siciliam, ut Catinensis urbis tecta obruta et pressa dirueret; qua calamitate permoti misericorditer eiusdem
anni tributum ei relaxauere Romani. Lucustarum etiam in Africa multitudinem prodigii similem fuisse,
cum iam esset populi Romani prouincia, litteris mandauerunt; consumptis enim fructibus foliisque
lignorum ingenti atque inaestimabili nube in mare dicunt esse deiectam; qua mortua redditaque litoribus
atque hinc aere corrupto tantam ortam pestilentiam, ut in solo regno Masinissae octingenta hominum
milia perisse referantur et multo amplius in terris litoribus proximis. Tunc Vticae ex triginta milibus
iuniorum, quae ibi erant, decem milia remansisse confirmant. Talis itaque uanitas, qualem ferimus eique
respondere compellimur, quid horum non Christianae religioni tribueret, si temporibus Christianis
uideret? Et tamen diis suis ista non tribuunt, quorum cultum ideo requirunt, ne ista uel minora patiantur,
cum ea maiora pertulerint a quibus antea colebantur.
LIBER IV
[I] De ciuitate Dei dicere exorsus prius respondendum putaui eius inimicis, qui terrena gaudia
consectantes rebusque fugacibus inhiantes, quidquid in eis triste misericordia potius admonentis Dei
quam punientis seueritate patiuntur, religioni increpitant Christianae, quae una est salubris et uera religio.
Et quoniam cum sit in eis etiam uulgus indoctus, uelut doctorum auctoritate in odium nostrum grauius
inritantur, existimantibus inperitis ea, quae suis temporibus insolite acciderint, per alia retro tempora
accidre non solere, eorumque opinionem etiam his, qui eam falsam esse nouerunt, ut aduersus nos iusta
murmura habere uideantur, suae scientiae dissimulatione firmantibus: de libris, quos auctores eorum ad
cognoscendam praeteritorum temporum historiam memoriae mandauerunt, longe aliter esse quam putant
emonstrandum fuit et simul docendum deos falsos, quos uel palam colebant uel occulte adhuc colunt, eos
esse inmundissimos spiritus et malignissimos ac fallacissimos daemones, usque adeo, ut aut ueris aut
fictis etiam, suis tamen criminibus delectentur, quae sibi celebrari per sua festa uoluerunt, ut a
perpetrandis damnabilibus factis humana reuocari non possit infirmitas, dum ad haec imitanda uelut
diuina praebetur auctoritas. Haec non ex nostra coniectura probauimus, sed partim ex recenti memoria,
quia et ipsi uidimus talia ac talibus numinibus exhiberi, partim ex litteris eorum, qui non tamquam in
contemeliam, sed tamquam in honorem deorum suorum ista conscripta posteris reliquerunt, ita ut uir
doctissimus apud eos Varro et grauissimae auctoritatis, cum rerum humanarum atque diuinarum
dispertitos faceret libros, alios humanis, alios diuinis pro sua cuiusque rei dignitate distribuens non saltem