[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

cerneret, securus imitaretur. Ne quis itaque existimaret in deos conuicia potius quam eis dignum aliquid
scriptitasse, ubicumque illos inter se pugnasse poetae commemorarunt, ipsi ad decipiendos homines
poetarum carmina firmauerunt, pugnas uidelicet suas non solum per scaenicos in theatro, uerum etiam per
se ipsos in campo humanis oculis exhibentes. Haec dicere compulsi sumus, quoniam pessimis moribus
ciuium Romanam rem publicam iam antea perditam fuisse nullamque remansisse ante aduentum Christi
Jesu domini nostri auctores eorum dicere et scribere minime dubitarunt. Quam perditionem diis suis non
inputant, qui mala transitoria, quibus boni, seu uiuant seu moriantur, perire non possunt, Christo nostro
inputant: cum Christus noster tanta frequentet pro moribus optimis praecepta contra perditos mores; dii
uero ipsorum nullis talibus praeceptis egerint aliquid cum suo cultore populo pro illa re publica, ne
periret; immo eosdem mores uelut suis exemplis auctoritate noxia corrumpendo egerunt potius, ut periret.
Quam non ideo tunc perisse quisquam, ut arbitror, iam dicere audebit, quia "discessere omnes adytis
arisque relictis di", uelut amici uirtutibus, cum uitiis hominum offenderentur; quia tot signis extorum
auguriorum uaticiniorum, quibus se tamquam praescios futurorum adiutoresque proeliorum iactare et
commendare gestiebant, conuincuntur fuisse praesentes; qui si uere abscessissent, mitius Romani in bella
ciuilia suis cupiditatibus quam illorum instigationibus exarsissent. [XXVI] Quae cum ita sint, cum palam
aperteque turpitudines crudelitatibus mixtae, opprobria numinum et crimina, siue prodita siue conficta,
ipsis exposcentibus et nisi fieret irascentibus etiam certis et statutis sollemnitatibus consecrata illis et
dicata claruerint atque ad omnium oculos, ut imitanda proponerentur, spectanda processerint: quid est,
quod idem ipsi daemones, qui se huiusce modi uoluptatibus inmundos esse spiritus confitentur, qui suis
flagitiis et facinoribus, siue indicatis siue simulatis, eorumque sibi celebratione petita ab inpudentibus,
extorta a pudentibus auctores se uitae scelestae inmundaeque testantur, perhibentur tamen in adytis suis
secretisque penetralibus dare quaedam bona praecepta de moribus quibusdam uelut electis sacratis suis?
Quod si ita est, hoc ipso callidior aduertenda est et conuincenda malitia spirituum noxiorum. Tanta enim
uis est probitatis et castitatis, ut omnis uel paene omnis eius laude moueatur humana natura, nec usque
adeo sit turpitudine uitiosa, ut totum sensum honestatis amiserit. Proinde malignitas daemonum, nisi
alicubi se, quem ad modum scriptum in nostris litteris nouimus, transfjguret in angelos lucis, non implet
negotium deceptionis. Foris itaque populis celeberrimo strepitu impietas impura circumsonat, et intus
paucis castitas simulata uix sonat; praebentur propatula pudendis et secreta laudandis; decus latet et
dedecus patet; quod malum geritur omnes conuocat spectatores, quod bonum dicitur uix aliquos inuenit
auditores, tamquam honesta erubescenda sint et inhonesta glorianda. Sed ubi hoc nisi in daemonum
templis? ubi nisi in fallaciae diuersoriis? Illud enim fit, ut honestiores, qui pauci sunt, capiantur; hoc
autem, ne plures, qui sunt turpissimi, corrigantur. Vbi et quando sacrati Caelestis audiebant castitatis
praecepta, nescimus; ante ipsum tamen deIubrum, ubi simulacrum illud locatum conspiciebamus, uniuersi
undique confluentes et ubi quisque poterat stantes ludos qui agebantur intentissime spectabamus,
intuentes alternante conspectu hinc meretriciam pompam, illinc uirginem deam; illam suppliciter adorari,
ante illam turpia celebrari; non ibi pudibundos mimos, nullam uerecundiorem scaenicam uidimus; cuncta
obscenitatis implebantur officia. Sciebatur uirginali numini quid placeret, et exhibebatur quod de templo
domum matrona doJctior reportaret. Nonnullae pudentiores auertebant faciem aIu impuris motibus
scaenicorum et artem flagitii furtiua intentione discebant. Hominibus namque uerecundabantur, ne
auderent impudicos gestus ore libero cernere; sed multo minus audebant sacra eius, quam uenerabantur,
casto corde damnare. Hoc tamen palam discendum praebebatur in templo, ad quod perpetrandum saltem
secretum quaerebatur in domo, mirante nimium, si ullus ibi erat, pudore mortalium, quod humana flagitia
non libere homines committerent, quae apud deos etiam religiose discerent iratos habituri, nisi etiam
exhibere curarent. Quis enim alius spiritus occulto instinctu nequissimas agitans mentes et instat faciendis
adulteriis et pascitur factis, nisi qui etiam sacris talibus oblectatur, constituens in templis simulacra
daemonum, amans in ludis simulacra uitiorum, susurrans in occulto uerba iustitiae ad decipiendos etiam
paucos bonos, equentans in aperto inuitamenta nequitiae ad possidendos innumerabiles malos? [XXVII]
Vir grauis et philosophaster Tullius aedilis futurus clamat in auribus ciuitatis, inter cetera sui magistratus
officia sibi Floram matrem ludorum celebritate placandam; qui ludi tanto deuotius, quanto turpius
celebrari solent. Dicit alio loco iam consul in extremis periculis ciuitatis, et ludos per decem dies factos,
neque rem ullam quae ad placandos deos pertineret praetermissam; quasi non satius erat tales deos
inritare temperantia quam placare luxuria, et eos honestate etiam ad inimicitias prouocare quam tanta
deformitate lenire. Neque enim grauius fuerant quamlibet crudelissima inmanitate nocituri homines,
propter quos placabantur, quam nocebant ipsi, cum uitiositate foedissima placarentur. Quando quidem ut