[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

opinor, ostendi. Vnde, quia sunt ambae similis turpitudinis absurditatis, indignitatis falsitatis, absit a ueris
religiosis, ut siue ab hac siue ab illa uita speretur aeterna.
Denique et ipse Varro commemorare et enumerare deos coepit a conceptione hominis, quorum numerum
est exorsus a Iano, eamque seriem perduxit usque ad decrepiti hominis mortem, et deos ad ipsum
hominem pertinentes clausit ad Neniam deam, quae in funeribus senum cantatur; deinde coepit deos alios
ostendere, qui pertinerent non ad ipsum hominem, sed ad ea, quae sunt hominis, sicuti est uictus atque
uestitus et quaecumque alia huic uitae sunt necessaria, ostendens in omnibus, quod sit cuiusque munus et
propter quid cuique debeat supplicari; in qua uniuersa diligentia nullos demonstrauit uel nominauit deos,
a quibus uita aeterna poscenda sit, propter quam unam proprie nos Christiani sumus. Quis ergo usque
adeo tardus sit, ut non intellegat istum hominem ciuilem theologian tam diligenter exponendo et
aperiendo eamque illi fabulosae, indignae atque probrosae, similem demonstrando atque ipsam fabulosam
partem esse huius satis euidenter docendo non nisi illi naturali, quam dicit ad philosophos pertinere, in
animis hominum moliri locum, ea subtilitate, ut fabulosam reprehendat, ciuilem uero reprehendere
quidem non audeat, sed prodendo reprehensibilem ostendat, atque ita utraque iudicio recte intellegentium
reprobata sola naturalis remaneat eligenda? De qua suo loco in adiutorio Dei ueri diligentius disserendum
est.
[X] Libertas sane, quae huic defuit, ne istam urbanam theologian theatricae simillimam aperte sicut illam
reprehendere auderet, Annaeo Senecae, quem nonnullis indiciis inuenimus apostolorum nostrorum
claruisse temporibus, non quidem ex toto, uerum ex aliqua parte non defuit. Adfuit enim scribenti, uiuenti
defuit. Nam in eo libro, quem contra superstitiones condidit, multo copiosius atque uehementius
reprehendit ipse ciuilem istam et urbanam theologian quam Varro theatricam atque fabulosam. Cum enim
de simulacris ageret: "Sacros, inquit, inmortales, inuiolabiles in materia uilissima atque inmobili dedicant,
habitus illis hominum ferarumque et piscium, quidam uero mixto sexu, diuersis corporibus induunt;
numina uocant, quae si spiritu accepto subito occurrerent, monstra haberentur." Deinde aliquanto post,
cum theologian naturalem praedicans quorundam philosophorum sententias digessisset, opposuit sibi
quaestionem et ait: "Hoc loco dicit aliquis: Credam ego caelum et terram deos esse et supra lunam alios,
infra alios? Ego feram aut Platonem aut Peripateticum Stratonem, quorum alter fecit deum sine corpore,
alter sine animo?" Et ad hoc respondens: "Quid ergo tandem, inquit, ueriora tibi uidentur Titi Tatii aut
Romuli aut Tulli Hostilii somnia? Cluacinam Tatius dedicauit deam, Picum Tiberinumque Romulus,
Hostilius Pauorem atque Pallorem taeterrimos hominum affectus, quorum alter mentis territae motus est,
alter corporis ne morbus quidem, sed color. Haec numina potius credes et caelo recipies?" De ipsis uero
ritibus crudeliter turpibus quam libere scripsit! "Ille, inquit, uiriles sibi partes amputat, ille lacertos secat.
Vbi iratos deos timent, qui sic propitios merentur? Dii autem nullo debent coli genere, si hoc uolunt.
Tantus est perturbatae mentis et sedibus suis pulsae furor, ut sic dii placentur, quem ad modum ne quidem
homines saeuiunt taeterrimi et in fabulas traditae crudelitatis. Tyranni lacerauerunt aliquorum membra,
neminem sua lacerare iusserunt. In regiae libidinis uoluptatem castrati sunt quidam; sed nemo sibi, ne uir
esset, iubente domino manus adtulit. Se ipsi in templis contrucidant, uulneribus suis ac sanguine
supplicant. Si cui intueri uacet, quae faciunt quaeque patiuntur, inueniet tam indecora honestis, tam
indigna liberis, tam dissimilia sanis, ut nemo fuerit dubitaturus furere eos, si cum paucioribus furerent;
nunc sanitatis patrocinium est insanientium turba."
Iam illa, quae in ipso Capitolio fieri solere commemorat et intrepide omnino coarguit, quis credat nisi ab
inridentibus aut furentibus fieri? Nam cum in sacris Aegyptiis Osirim lugeri perditum, mox autem
inuentum magno esse gaudio derissiset, cum perditio eius inuentioque fingatur, dolor tamen ille atque
laetitia ab eis, qui nihil perdiderunt nihilque inuenerunt, ueraciter exprimatur: "Huic tamen, inquit, furori
certum tempus est. Tolerabile est semel anno insanire. In Capitolium perueni, pudebit publicatae
dementiae, quod sibi uanus furor adtribuit officii. Alius nomina deo subicit, alius horas Ioui nuntiat: alius
lutor est, alius unctor, qui uano motu bracchiorum imitatur unguentem. Sunt quae Iunoni ac Mineruae
capillos disponant (longe a templo, non tantum a simulacro stantes digitos mouent omantium modo), sunt
quae speculum teneant; sunt qui ad uadimonia sua deos aduocent, sunt qui libellos offerant et illos
causam suam doceant. Doctus archimimus, senex iam decrepitus, cotidie in Capitolio mimum agebat,
quasi dii libenter spectarent, quem illi homines desierant. Omne illic artificum genus operatum diis
inmortalibus desidet." Et paulo post: "Hi tamen, inquit, etiamsi superuacuum usum, non turpem nec
infamem deo promittunt. Sedent quaedam in Capitolio, quae se a Ioue amari putant: ne Iunonis quidem, si
credere poetis uelis, iracundissimae respectu terrentur."