[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

minutissimis corpusculis, quae nec diuidi nec sentiri queunt, et quicumque alii, quorum enumeratione
inmorari non est necesse, siue simplicia siue coniuncta corpora, siue uita carentia siue uiuentia, sed tamen
corpora, causam principiumque rerum esse dixerunt. Nam quidam eorum a rebus non uiuis res uiuas fieri
posse crediderunt, sicut Epicurei; quidam uero a uiuente quidem et uiuentia et non uiuentia, sed tamen a
corpore corpora. Nam Stoici ignem, id est corpus unum ex his quattuor elementis, quibus uisibilis
mundus hic constat, et uiuentem et sapientem et ipsius mundi fabricatorem atque omnium, quae in eo
sunt, eumque omnino ignem deum esse putauerunt. Hi et ceteri similes eorum id solum cogitare
potuerunt, quod cum eis corda eorum obstricta carnis sensibus fabulata sunt. In se quippe habebant quod
non uidebant, et apud se imaginabantur quod foris uiderant, etiam quando non uidebant, sed tantummodo
cogitabant. Hoc autem in conspectu talis cogitationis iam non est corpus, sed similitudo corporis; illud
autem, unde uidetur in animo haec similitudo corporis, nec corpus est nec similitudo corporis; et unde
uidetur atque utrum pulchra an deformis sit iudicatur, profecto est melius quam ipsa quae iudicatur. Haec
mens hominis et rationalis animae natura est, quae utique corpus non est, si iam illa corporis similitudo,
cum in animo cogitantis aspicitur atque iudicatur, nec ipsa corpus est. Non est ergo nec terra nec aqua,
nec aer nec ignis, quibus quattuor corporibus, quae dicuntur quattuor elementa, mundum corporeum
uidemus esse compactum. Porro si noster animus corpus non est, quo modo Deus creator animi corpus
est? Cedant ergo et isti, ut dictum est, Platonicis; cedant et illi, quos quidem puduit dicere Deum corpus
esse, uerum tamen eiusdem naturae, cuius ille est, animos nostros esse putauerunt; ita non eos mouit tanta
mutabilitas animae, quam Dei naturae tribuere nefas est. Sed dicunt: Corpore mutatur animae natura, nam
per se ipsa incommutabilis est. Poterant isti dicere: Corpore aliquo uulneratur caro, nam per se ipsa
inuulnerabilis est. Prorsus quod mutari non potest, nulla re potest, ac per hoc quod corpore mutari potest,
aliqua re potest et ideo incommutabile recte dici non potest.
[VI] Viderunt ergo isti philosophi, quos ceteris non inmerito fama atque gloria praelatos uidemus, nullum
corpus esse Deum, et ideo cuncta corpora transcenderunt quaerentes Deum. Viderunt, quidquid mutabile
est, non esse summum Deum, et ideo animam omnem mutabilesque omnes spiritus transcenderunt
quaerentes summum Deum. Deinde uiderunt omnem speciem in re quacumque mutabili, qua est,
quidquid illud est, quoquo modo et qualiscumque natura est, non esse posse nisi ab illo, qui uere est, quia
incommutabiliter est, ac per hoc siue uniuersi mundi corpus figuras qualitates ordinatumque motum et
elementa disposita a caelo usque ad terram et quaecumque corpora in eis sunt, siue omnem uitam, uel
quae nutrit et continet, qualis est in arboribus, uel quae et hoc habet et sentit, qualis est in pecoribus, uel
quae et haec habet et intellegit, qualis est in hominibus, uel quae nutritorio subsidio non indiget, sed
tantum continet sentit intellegit, qualis est in angelis, nisi ab illo esse non posse, qui simpliciter est; quia
non aliud illi est esse, aliud uiuere, quasi possit esse non uiuens; nec aliud illi est uiuere, aliud intellegere,
quasi possit uiuere non intellegens; nec aliud illi est intellegere, aliud beatum esse, quasi possit intellegere
non beatus; sed quod est illi uiuere, intellegere, beatum esse, hoc est illi esse. Propter hanc
incommutabilitatem et simplicitatem intellexerunt eum et omnia ista fecisse, et ipsum a nullo fieri
potuisse. Considerauerunt enim, quidquid est, uel corpus es s e uel uitam, meliusque aliquid uitam esse
quam corpus, speciemque corporis esse sensibilem, intellegibilem uitae. Proinde intellegibilem speciem
sensibili praetulerunt. Sensibilia dicimus, quae uisu tactuque corporis sentiri queunt; intellegibilia, quae
conspectu mentis intellegi. Nulla est enim pulchritudo corporalis siue in statu corporis, sicut est figura,
siue in motu, sicut est cantilena, de qua non animus iudicet. Quod profecto non posset, nisi melior in illo
esset haec species, sine tumore molis, sine strepitu uocis, sine spatio uel loci uel temporis. Sed ibi quoque
nisi mutabilis esset, non alius alio melius de specie sensibili iudicaret; melius ingeniosior quam tardior,
melius peritior quam inperitior, melius exercitatior quam minus exercitatus, et idem ipse unus, cum
proficit, melius utique postea quam prius. Quod autem recipit magis et minus, sine dubitatione mutabile
est. Vnde ingeniosi et docti et in his exercitati homines facile collegerunt non esse in eis rebus primam
speciem, ubi mutabilis esse conuincitur. Cum igitur in eorum conspectu et corpus et animus magis
minusque speciosa essent, si autem omni specie carere possent, omnino nulla essent: uiderunt esse aliquid
ubi prima esset incommutabilis et ideo nec comparabilis; atque ibi esse rerum principium rectissime
crediderunt, quod factum non esset et ex quo facta cuncta essent. Ita quod notum est Dei, manifestauit eis
ipse, cum ab eis inuisibilia eius per ea, quae facta sunt, intellecta conspecta sunt; sempiterna quoque
uirtus eius et diuinitas; a quo etiam uisibilia et temporalia cuncta creata sunt. Haec de illa parte, quam
physicam, id est naturalem, nuncupant, dicta sint.
[VII] Quod autem adtinet ad doctrinam, ubi uersatur pars altera, quae ab eis logica, id est rationalis,