[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

quanto potius non nisi Deum debemus conditorem dicere naturarum, qui neque ex ea materia facit
aliquid, quam ipse non fecerit, nec operarios habet, nisi quos ipse creauerit; et si potentiam suam, ut ita
dicam, fabricatoriam rebus subtrahat, ita non erunt, sicut ante quam fierent non fuerunt. Sed ante dico
aeternitate, non tempore. Quis enim alius creator est temporum, nisi qui fecit ea, quorum motibus
currerent tempora?
[XXVII] Ita sane Plato minores et a summo Deo factos deos effectores esse uoluit animalium ceterorum,
ut inmortalem partem ab ipso sumerent, ipsi uero mortalem adtexerent. Proinde animarum nostrarum eos
creatores noluit esse, sed corporum. Vnde quoniam Porphyrius propter animae purgationem dicit corpus
omne fugiendum simulque cum suo Platone aliisque Platonicis sentit eos, qui inmoderate atque inhoneste
uixerint, propter luendas poenas ad corpora redire mortalia, Plato quidem etiam bestiarum, Porphyrius
tantummodo ad hominum: sequitur eos, ut dicant deos istos, quos a nobis uolunt quasi parentes et
conditores nostros coli, nihil esse aliud quam fabros compedum carcerumue nostrorum, nec institutores,
sed inclusores adligatoresque nostros ergastulis aerumnosis et grauissimis uinculis. Aut ergo desinant
Platonici poenas animarum ex istis corporibus comminari, aut eos nobis deos colendos non praedicent,
quorum in nobis operationem, ut quantum possumus fugiamus et euadamus, hortantur, cum tamen sit
utrumque falsissimum. Nam neque ita luunt poenas animae, cum ad istam uitam denuo reuoluuntur, et
omnium uiuentium siue in caelo siue in terra nullus est conditor, nisi a quo facta sunt caelum et terra.
Nam si nulla causa est uiuendi in hoc corpore nisi propter pendenda supplicia: quo modo dicit idem Plato
aliter mundum fieri non potuisse pulcherrimum atque optimum, nisi omnium animalium, id est et
inmortalium et mortalium, generibus impleretur? Si autem nostra institutio, qua uel mortales conditi
sumus, diuinum munus est: quo modo poena est ad ista corpora, id est ad diuina beneficia, remeare? Et si
Deus, quod adsidue Plato commemorat, sicut mundi uniuersi, ita omnium animalium species aeterna
intellegentia continebat: quo modo non ipse cuncta condebat? An aliquorum esse artifex nollet, quorum
efficiendorum artem ineffabilis eius et ineffabiliter laudabilis mens haberet?
[XXVIII] Merito igitur uera religio, quem mundi uniuersi, eum animalium quoque uniuersorum, hoc est
et animarum et corporum, conditorem agnoscit et praedicat. In quibus terrenis praecipuus ab illo ad eius
imaginem homo propter eam causam, quam dixi, et si qua forte alia maior latet, factus est unus, sed non
relictus est solus. Nihil enim est quam hoc genus tam discordiosum uitio, tam sociale natura. Neque
commodius contra uitium discordiae uel cauendum ne existeret, uel sanandum cum extitisset, natura
loqueretur humana, quam recordationem illius parentis, quem propterea Deus creare uoluit unum, de quo
multitudo propagaretur, ut hac admonitione etiam in multis concors unitas seruaretur. Quod uero femina
illi ex eius latere facta est, etiam hic satis significatum est quam cara mariti et uxoris debeat esse
coniunctio. Haec opera Dei propterea sunt utique inusitate, quia prima. Qui autem ista non credunt, nulla
facta prodigia debent credere; neque enim et ipsa, si usitato naturae curriculo gignerentur, prodigia
dicerentur. Quid autem sub tanta gubernatione diuinae prouidentiae, quamuis eius causa lateat, frustra
gignitur? Ait quidam psalmus sacer: Venite et uidete opera Domini, quae posuit prodigia super terram.
Cur ergo ex latere uiri femina facta sit, et hoc primum quodam modo prodigium quid praefigurauerit,
dicetur alio loco, quantum me Deus adiuuerit.
Nunc quoniam liber iste claudendus est, in hoc [primo] homine, qui primitus factus est, nondum quidem
secundum euidentiam, iam tamen secundum Dei praescientiam exortas fuisse existimemus in genere
humano societates tamquam ciuitates duas. Ex illo enim futuri erant homines, alii malis angelis in
supplicio, alii bonis in praemio sociandi, quamuis occulto Dei iudicio, sed tamen iusto. Cum enim
scriptum sit: Vniuersae uiae Domini misericordia et ueritas: nec iniusta eius gratia nec crudelis potest esse
iustitia.
LIBER XIII
[I] Expeditis de nostri saeculi exortu et de initio generis humani difficillimis quaestionibus nunc iam de
lapsu primi hominis, immo primorum hominum, et de origine ac propagine mortis humanae
disputationem a nobis institutam rerum ordo deposcit. Non enim eo modo, quo angelos, condiderat Deus
homines, ut etiam si peccassent mori omnino non possent; sed ita ut perfunctos oboedientiae munere sine
interuentu mortis angelica inmortalitas et beata aeternitas sequeretur; inoboedientes autem mors plecteret
damnatione iustissima; quod etiam in libro superiore iam diximus.
[II] Sed de ipso genere mortis uideo mihi paulo diligentius disserendum. Quamuis enim anima humana