[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

singulasque bullas, miserabilia dignitatis insignia, nihil sibi auri senatus ipse, quanto magis ceteri ordines
tribusque relinquerent. Quis ferret istos, si nostris temporibus ad hanc inopiam cogerentur, cum eos modo
uix feramus, quando pro superflua uoluptate plura donantur histrionibus, quam tunc legionibus pro
extrema salute conlata sunt?
[XX] Sed in his omnibus belli Punici secundi malis nihil miserabilius ac miserabili querella dignius quam
exitium Saguntinorum fuit. Haec quippe Hispaniae ciuitas amicissima populi Romani, dum eidem populo
fidem seruat, euersa est. Hinc enim Hannibal fracto foedere Romanorum causas quaesiuit, quibus eos
inritaret ad bellum. Saguntum ergo ferociter obsidebat; quod ubi Romae auditum est, missi legati ad
Hannibalem, ut ab eius obsidione discederet. Contempti Carthaginem pergunt querimoniamque deponunt
foederis rupti infectoque negotio Romam redeunt. Dum hae morae aguntur, misera illa ciuitas
opulentissima, suae rei publicae Romanaeque carissima, octauo uel nono a Poenis mense deleta est. Cuius
interitum legere, quanto magis scribere, horroris est. Breuiter tamen eum commemorabo; ad rem quippe
quae agitur multum pertinet. Primo fame contabuit; nam etiam suorum cadaueribus a nonnullis pasta
perhibetur. Deinde omnium fessa rerum, ne saltem captiua in manus Hannibalis perueniret, ingentem
rogum publice struxit, in quem ardentem ferro etiam trucidatos omnes se suosque miserunt. Hic aliquid
agerent dii helluones atque nebulones, sacrificiorum adipibus inhiantes et fallacium diuinationum caligine
decipientes; hic aliquid agerent, ciuitati populi Romani amicissimae subuenirent, fidei conseruatione
pereuntem perire non sinerent. Ipsi utique medii praefuerunt, cum Romanae rei publicae interiecto
foedere copulata est. Custodiens itaque fideliter, quod ipsis praesidibus placito iunxerat, fide uinxerat,
iuratione constrinxerat, a perfido obsessa oppressa consumpta est. Si ipsi dii tempestate atque fulminibus
Hannibalem postea Romanis proximum moenibus terruerunt longeque miserunt: tunc primum tale aliquid
facerent. Audeo quippe dicere honestius illos pro amicis Romanorum ideo periclitantibus, ne Romanis
frangerent fidem, et nullam opem tunc habentibus quam pro ipsis Romanis, qui pro se pugnabant atque
aduersus Hannibalem opulenti erant, potuisse tempestate saeuire. Si ergo tutores essent Romanae
felicitatis et gloriae, tam graue ab ea crimen Saguntinae calamitatis auerterent; nunc uero quam stulte
creditur, diis illis defensoribus Romam uictore Hannibale non perisse, qui Saguntinae urbi non potuerunt,
ne pro eius periret amicitia, subuenire! Si Saguntinorum Christianus populus esset et huius modi aliquid
pro fide euangelica pateretur, quamquam se ipse nec ferro nec ignibus corrupisset sed tamen si pro fide
euangelica excidium pateretur: ea spe pateretur, qua in Christum crediderat, non mercede breuissimi
temporis, sed aeternitatis interminae. Pro istis autem diis, qui propterea coli perhibentur, propterea
colendi requiruntur, ut harum labentium atque transeuntium rerum felicitas tuta sit, quid nobis defensores
et excusatores eorum de Saguntinis pereuntibus respondebunt, nisi quod de illo Regulo extincto? Hoc
quippe interest, quod ille unus homo, haec tota ciuitas; utriusque tamen interitus causa conseruatio fidei
fuit. Propter hanc enim ad hostes et redire ille uoluit, et noluit ista transire. Conseruata ergo prouocat
deorum iram fides? an possunt et diis propitiis perire non solum quique homines, uerum etiam integrae
ciuitates? Vtrum uolunt, eligant. Si enim fidei seruatae irascuntur illi dii, quaerant perfidos, a quibus
colantur; si autem etiam illis propitiis multis grauibusque cruciatibus adflicti interire homines ciuitatesque
possunt, nullo fructu felicitatis huius coluntur. Desinant igitur suscensere, qui sacris deorum suorum
perditis se infelices esse factos putant. Possent enim illis non solum manentibus, uerum etiam fauentibus
non sicut modo de miseria murmurare, sed sicut tunc Regulus et Saguntini excruciati horribiliter etiam
penitus interire.
[XXI] Porro inter secundum et postremum bellum Carthaginiense, quando Sallustius optimis moribus et
maxima concordia dixit egisse Romanos (multa enim praetereo suscepti operis modum cogitans), eodem
ipso ergo tempore morum optimorum maximaeque concordiae Scipio ille Romae Italiaeque liberator
eiusdemque belli Punici secundi tam horrendi, tam exitiosi, tam periculosi praeclarus mirabilisque
confector, uictor Hannibalis domitorque Carthaginis, cuius ab adulescentia uita describitur diis dedita
templisque ntrita, inimicorum accusationibus cessit carensque patria, quam sua uirtute saluam et liberam
reddidit, in oppido Linternensi egit reliquam compleuitque uitam, post insignem suum triumphum nullo
illius urbis captus desiderio, ita ut iussisse perhebeatur, ne saltem mortuo in ingrata patria funus fieret.
Deinde tunc primum per Gneum Manlium proconsulem de Gallograecis triumphantem Asiatica luxuria
Romam omni hoste peior inrepsit. Tunc enim primum lecti aerati et pretiosa stragula uisa perhibentur;
tunc inductae in conuiuia psaltriae et alia licentiosa nequitia. Sed nunc de his malis, quae intolerabiliter
homines patiuntur, non de his, quae libenter faciunt, dicere institui. Vnde illud magis, quod de Scipione
commemoraui, quod cedens inimicis extra patriam, quam liberauit, mortuus est, ad praesentem pertinet