[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

potuistis aduersis. Volebat uos ille Scipio terreri ab hoste, ne in luxuriam flueretis: nec contriti ab hoste
luxuriam repressistis, perdidistis utilitatem calamitatis, et miserrimi facti estis et pessimi permansistis.
[XXXIV] Et tamen quod uiuitis Dei est, qui uobis parcendo admonet, ut corrigamini paenitendo; qui
uobis etiam ingratis praestitit ut uel sub nomine seruorum eius uel in locis martyrum eius hostiles manus
euaderetis. Romulus et Remus asylum constituisse perhibentur, quo quisquis confugeret ab omni noxa
liber esset, augere quaerentes creandae multitudinem ciuitatis. Mirandum in honorem Christi processit
exemplum. Hoc constituerunt euersores Vrbis, quod constituerant antea conditores. Quid autem magnum,
si hoc fecerunt illi, ut ciuium suorum numerus suppleretur, quod fecerunt isti, ut suorum hostium
numerositas seruaretur?
[XXXV] Haec et alia, si qua uberius et commodius potuerit, respondeat inimicis suis redempta familia
domini Christi et peregrina ciuitas regis Christi. Meminerit sane in ipsis inimicis latere ciues futuros, ne
infructuosum uel apud ipsos putet, quod, donec perueniat ad confessos, portat infensos; sicut ex illorum
numero etiam Dei ciuitas habet secum, quamdiu peregrinatur in mundo, conexos communione
sacramentorum, nec secum futuros in aeterna sorte sanctorum, qui partim in occulto, partim in aperto
sunt, qui etiam cum ipsis inimicis aduersus Deum, cuius sacramentum gerunt, murmurare non dubitant,
modo cum illis theatra, modo ecclesias nobiscum replentes. De correctione autem quorundam etiam
talium multo minus est desperandum, si apud apertissimos aduersarios praedestinati amici latitant, adhuc
ignoti etiam sibi.
Perplexae quippe sunt istae duae ciuitates in hoc saeculo inuicemque permixtae, donec ultimo iudicio
dirimantur; de quarum exortu et procursu et debitis finibus quod dicendum arbitror, quantum diuinitus
adiuuabor, expediam propter gloriam ciuitatis Dei, quae alienis a contrario comparatis clarius eminebit.
[XXXVI] Sed adhuc mihi quaedam dicenda sunt aduersus eos, qui Romanae rei publicae clades in
religionem nostram referunt, qua diis suis sacrificare prohibentur. Commemoranda sunt enim quae et
quanta occurrere poterunt uel satis esse uidebuntur mala, quae illa ciuitas pertulit uel ad eius imperium
prouinciae pertinentes, antequam eorum sacrificia prohibita fuissent; quae omnia procul dubio nobis
tribuerent, si iam uel illis clareret nostra religio, uel ita eos a sacris sacrilegis prohiberet. Deinde
monstrandum est, quos eorum mores et quam ob causam Deus uerus ad augendum imperium adiuuare
dignatus est, in cuius potestate sunt regna omnia, quamque nihil eos adiuuerint hi, quos deos putant, et
potius quantum decipiendo et fallendo nocuerint. Postremo aduersus eos dicetur, qui manifestissimis
documentis confutati atque conuicti conantur asserere non propter uitae praesentis utilitatem, sed propter
eam, quae post mortem futura est, colendos deos. Quae, nisi fallor, quaestio multo erit operosior et
subtiliore disputatione dignior, ut et contra philosophos in ea disseratur, non quoslibet, sed qui apud illos
excellentissima gloria clari sunt et nobiscum multa sentiunt, et de animae inmortalitate et quod Deus
uerus mundum condiderit et de prouidentia eius, qua uniuersum quod condidit regit. Sed quoniam et ipsi
in illis, quae contra nos sentiunt, refellendi sunt, deesse huic officio non debemus, ut refutatis impiis
contradictionibus pro uiribus, quas Deus inpertiet, asseramus ciuitatem Dei ueramque pietatem et Dei
cultum, in quo uno ueraciter sempiterna beatitudo promittitur. Hic itaque modus sit huius uoluminis, ut
deinceps disposita ab alio sumamus exordio.
LIBER II
[I] Si rationi perspicuae ueritatis infirmus humanae consuetudinis sensus non auderet obsistere, sed
doctrinae salubri languorem suum tamquam medicinae subderet, donec diuino adiutorio fide pietatis
inpetrante sanaretur, non multo sermone opus esset ad conuincendum quemlibet uanae opinationis
errorem his, qui recte sentiunt et sensa uerbis sufficientibus explicant. Nunc uero quoniam ille est maior
et taetrior insipientium morbus animorum, quo inrationabiles motus suos, etiam post rationem plene
redditam, quanta homini ab homine debetur, siue nimia caecitate, qua nec aperta cernuntur, siue
obstinatissima peruicacia, qua et ea quae cernuntur non feruntur, tamquam ipsam rationem ueritatemque
defendunt, fit necessitas copiosius dicendi plerumque res claras, uelut eas non spectantibus intuendas, sed
quodam modo tangendas palpantibus et coniuentibus offeramus. Et tamen quis disceptandi finis erit et
loquendi modus, si respondendum esse respondentibus semper existimemus? Nam qui uel non possunt
intellegere quod dicitur, uel tam duri sunt aduersitate mentis, ut, etiamsi intellexerint, non oboediant,
respondent, ut scriptum est, et loquuntur iniquitatem atque infatigabiliter uani sunt. Quorum dicta
contraria si totiens uelimus refellere, quotiens obnixa fronte statuerint non cogitare quid dicant, dum