[Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc ... - testielettronici.org

unde ceperant, reddiderunt. Ipsa autem redditio qualis fuit! Inposuerunt eam plaustro eique iuuencas, a
quibus uitulos sugentes abstraxerant, subiunxerunt et eas quo uellent ire siuerunt, etiam hic uim diuinam
explorare cupientes. At illae sine duce homine atque rectore ad Hebraeos uiam pertinaciter gradientes nec
reuocatae mugitibus esurientium filiorum magnum sacramentum suis cultoribus reportarunt. Haec atque
huius modi Deo parua sunt, sed magna terrendis salubriter erudiendisque mortalibus. Si enim philosophi
praecipueque Platonici rectius ceteris sapuisse laudantur, sicut paulo ante commemoraui, quod diuinam
prouidentiam haec quoque rerum infima atque terrena administrare docuerunt numerosarum testimonio
pulchritudinum, quae non solum in corporibus animalium, uerum in herbis etiam faenoque gignuntur:
quanto euidentius haec adtestantur diuinitati, quae ad horam praedicationis eius fiunt, ubi ea religio
commendatur, quae omnibus caelestibus, terrestribus, infernis sacrificari uetat, uni Deo tantum iubens,
qui solus diligens et dilectus beatos facit eorumque sacrificiorum tempora imperata praefiniens eaque per
meliorem sacerdotem in melius mutanda praedicens non ista se appetere, sed per haec alia potiora
significare testatur, non ut ipse his honoribus sublimetur, sed ut nos ad eum colendum eique cohaerendum
igne amoris eius accensi, quod nobis, non illi, bonum est, excitemur.
[XVIII] An dicet aliquis ista falsa esse miracula nec fuisse facta, sed mendaciter scripta? Quisquis hoc
dicit, si de his rebus negat omnino ullis litteris esse credendum, potest etiam dicere nec deos ullos curare
mortalia. Non enim se aliter colendos esse persuaserunt nisi mirabilium operum effectibus, quorum et
historia gentium testis est, quarum dii se ostentare mirabiles potius quam utiles ostendere potuerunt. Vnde
hoc opere nostro, cuius hunc iam decimum librum habemus in manibus, non eos suscepimus refellendos,
qui uel ullam esse uim diuinam negant uel humana non curare contendunt, sed eos, qui nostro Deo
conditori sanctae et gloriosissimae ciuitatis deos suos praeferunt, nescientes eum ipsum esse etiam mundi
huius uisibilis et mutabilis inuisibilem et incommutabilem conditorem et uitae beatae non de his, quae
condidit, sed de se ipso uerissimum largitorem. Eius enim propheta ueracissimus ait: Mihi autem
adhaerere Deo bonum est. De fine boni namque inter philosophos quaeritur, ad quod adipiscendum omnia
officia referenda sunt. Nec dixit iste: Mihi autem diuitiis abundare bonum est, aut insigniri purpura et
sceptro uel diademate excellere, aut, quod nonnulli etiam philosophorum dicere non erubuerunt: Mihi
uoluptas corporis bonum est; aut quod melius uelut meliores dicere uisi sunt: Mihi uirtus animi mei
bonum est; sed: Mihi, inquit, adhaerere Deo bonum est. Hoc eum docuerat, cui uni tantummodo
sacrificandum sancti quoque angeli eius miraculorum etiam contestatione monuerunt. Vnde et ipse
sacrificium eius factus erat, cuius igne intellegibili correptus ardebat, et in eius ineffabilem
incorporeumque complexum sancto desiderio ferebatur. Porro autem si multorum deorum cultores
(qualescumque deos suos esse arbitrentur) ab eis facta esse miracula uel ciuilium rerum historiae uel libris
magicis siue, quod honestius putant, theurgicis credunt: quid causae est, cur illis litteris nolint credere ista
facta esse, quibus tanto maior debetur fides, quanto super omnes est magnus, cui uni soli sacrificandum
esse praecipiunt?
[XIX] Qui autem putant haec uisibilia sacrificia diis aliis congruere, illi uero tamquam inuisibili
inuisibilia et maiora maiori meliorique meliora, qualia sunt purae mentis et bonae uoluntatis officia:
profecto nesciunt haec ita signa esse illorum, sicut uerba sonantia signa sunt rerum. Quocirca sicut
orantes atque laudantes ad eum dirigimus significantes uoces, cui res ipsas in corde quas significamus
offerimus: ita sacrificantes non alteri uisibile sacrificium offerendum esse nouerim usquam illi, cuius in
cordibus nostris inuisibile sacrificium nos ipsi esse debemus. Tunc nobis fauent nobisque congaudent
atque ad hoc ipsum nos pro suis uiribus adiuuant angeli quique uirtutesque superiores et ipsa bonitate ac
pietate potentiores. Si autem illis haec exhibere uoluerimus, non libenter accipiunt, et cum ad homines ita
mittuntur, ut eorum praesentia sentiatur, apertissime uetant. Sunt exempla in litteris sanctis. Putauerunt
quidam deferendum angelis honorem uel adorando uel sacrificando, qui debetur Deo, et eorum sunt
admonitione prohibiti iussique hoc ei deferre, cui uni fas esse nouerunt. Imitati sunt angelos sanctos etiam
sancti homines Dei. Nam Paulus et Barnabas in Lycaonia facto quodam miraculo sanitatis putati sunt dii,
eisque Lycaonii uictimas immolare uoluerunt; quod a se humili pietate remouentes eis in quem crederent
adnuntiauerunt Deum. Nec ob aliud fallaces illi superbe sibi hoc exigunt, nisi quia uero Deo deberi sciunt.
Non enim re uera, ut ait Porphyrius et nonnulli putant, cadauerinis nidoribus, sed diuinis honoribus
gaudent. Copiam uero nidorum magnam habent undique, et si amplius uellent, ipsi sibi poterant exhibere.
Qui ergo diuinitatem sibi arrogant spiritus, non cuiuslibet corporis fumo, sed supplicantis animo
delectantur, cui decepto subiectoque dominentur, intercludentes iter ad Deum uerum, ne sit homo illius
sacrificium, dum sacrificatur cuipiam praeter illum.