I. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler ...

aşamalarını içeren bir süreçtir (Li Jing vd., 2008: 8).
Sağlık bakanlığına bağlı hastanelerin bilgi sistemleri veritabanlarında muayene
kayıtları, laboratuar işlemleri, hastalara ait bilgiler, hastane çalışanlarına ait bilgiler,
gelir-gider bilgileri gibi çeşitli veriler tutulmaktadır.
Veri ön işleme adımında, hastane bilgi sistemi veritabanlarındaki ham verilerin, bir dizi
işlemden geçirilmesi ile performans bilgi tabanı oluşturulmaktadır. Veritabanlarında
tutulan ham veriler, bu otomasyonların yapısına özel olarak tasarlanmış oldukları
için mevcut halleri ile kullanılmaya uygun değillerdir. Mevcut veriler içerisinden
suistimal tespiti için gerekli olan öznitelikler seçilerek veri dönüştürme işlemine tabi
tutulur. Dönüştürülen veriler günlük, haftalık, aylık ve yıllık zaman periyotlarına göre
gruplanarak düzlemsel veri seti oluşturulur.
Model için kullanılacak öznitelikler, alan uzmanları tarafından veya bazı makine
öğrenmesi algoritmaları ile otomatik olarak belirlenebilir. Bu çalışmada kanaat
gerekliğinden dolayı makine öğrenmesi algoritmaları ile öznitelik belirlemek tercih
edilmemiştir.
Modelin tasarlanması ve test edilmesi aşamasında alan uzmanının görüşleri
doğrultusunda oluşturulan örnek veri seti kullanılmıştır. Bu veri seti performans
puanına etki eden girişimsel işlem bilgilerine ait detay kayıtlarının temsil edicisi
olarak seçilmiştir.
2.3.Veri Madenciliği Metotları
Bu çalışma çerçevesinde Bulanık Çıkarım Sistemi (Fuzzy Inferece System),
Uyarlanabilir Bulanık Çıkarım Sistemi (ANFIS-Adaptive Neuro-Fuzzy Inference
System) ve Yapay Sinir Ağları (ANN-Artificial Neural Networks) metotları kullanılarak
suistimal tespiti yapılmıştır.
2.3.1 Bulanık Mantık
Bulanık (mantık) kavramı ilk olarak, Jan Lukasiewicz’in çok değerlikli mantık teorisinin
Prof.Lotfi Zadeh tarafından geliştirilmesi ve “Bulanık Kümeler-Fuzz Sets” ismiyle 1965
yılında yayınlanması ile ortaya çıkmıştır. Zadeh’in ardından 1970’lerde London Queen
Mary College’den Prof.Edrahim Mamdani bulanık tabanlı çalışan ilk buhar makinesi
denetleyicisini ve ilk bulanık mantık tabanlı trafik ışıklarını geliştirmiştir. Sonraki
yıllarda, dilsel değişkenlere göre tanımlanabilen kural tabanlı yapısı sebebiyle, çeşitli
bilim adamları tarafından geliştirilerek, başta kontrol sistemleri olmak üzere, uzay,
havacılık, tıp ve savunma sanayii gibi birçok alanda kullanılmıştır (Cirstea vd., 2002:
2).
Karmaşık ve doğrusal olmayan(non-linear) problemlerin matematiksel modelleme
ihtiyacının ortadan kaldırılması, insanlar tarafından kullanılan dilsel değişkenlerin
bilgisayarlara aktarılması ve kesin olmayan dilsel bilgilere bağlı olarak etkin sonuçlar
354