I. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler ...

Hastane verimliğinin incelenmesine yönelik çalışmalar pek çok gelişmiş ülkede
gerçekleştirilmektedir (Ramanathan, 2003). Böylece sağlık sistemlerindeki
gelişim ya da ortaya çıkan sorunların tespiti detaylı bir şekilde yapılabilmektedir.
Türkiye’de ise hastane performansının ve daha spesifik olarak hastane verimliliğinin
değerlendirilmesi konusunda gerçekleştirilen çalışmalar son derece sınırlı
düzeydedir. Şüphesiz Türkiye sağlık sistemi için de bu yöndeki çalışmalara ihtiyaç
duyulmaktadır. Bunun yanında çalışma kapsamında hastane verimliliği ve bütçe
ilişkisinin incelenmesiyle finansal kaynak planlaması konusundaki mevcut ya da
potansiyel problemler incelenmektedir. Bu sebeple bu çalışma hem ilgili literatüre
hem de sağlık sistemleri ve hastaneler konusundaki politika yapıcılara önemli bir
katkı sağlamaktadır.
Çalışmanın ikinci bölümünde hastane verimliliğinin değerlendirilmesinde kullanılan
VZA yönteminin genel yapısı açıklanacak, üçüncü bölümde bütçe ve hastane
verimliliği ilişkisi ve hastanelerde verimsizlik sebepleri ve verimsizliğin bütçeyle
ilişkisi değerlendirilecek ve sonuç bölümüyle çalışma tamamlanacaktır.
2. Veri Zarflama Analizi Yönetimi
Veri Zarflama Analizi yöntemi karar birimlerinin (Decision Making Units-DMU) göreceli
verimliliğini değerlendirmek için kullanılmaktadır. Bu çalışmada karar birimleri
hastanelerdir. Farrel’in (1957) Frontier Analizi, VZA’nın temelini oluşturmaktadır.
Ancak yöntemin gelişmesinde Charnes, Cooper ve Rhodes’un (1978) önemli katkıları
olmuştur.
Charnes vd. ile 1978 yılında CCR modeli ile gelişimine başlayan VZA yöntemi ölçeğe
göre sabit getiri (Constant Returns to Scale, CRS) varsayımı altında verimlilik
değerlendirmelerini gerçekleştirirken Banker, Charnes ve Cooper (1984) CCR
modelini ilerleterek ölçeğe göre değişken getiri (Variable Returns to Scale, VRS)
varsayımlı BCC modelini literatüre kazandırmışlardır.
Temelinde benzer karar birimlerine ait girdi ve çıktılara bağlı olarak göreceli teknik
verimlilik değerlendirmesi bulunan VZA yöntemi doğrusal programlama modeli
kullanarak homojen oldukları varsayılan her bir gözlem için tek bir verimlilik skorunun
elde edilmesine olanak sağlar. Verimlilik skorları 1’e eşit olan karar birimleri “verimli”
1’den farklı olan karar birimleri de “verimsiz” olarak değerlendirilir.
Çoklu girdi ve çıktının birlikte analiz edilebildiği VZA modelinde i’nin girdileri j’nin
ise çıktıları temsil ettiğini ve verimlilik değerlendirmesinin N tane karar birimi için
yapılacağını varsayalım ve m. karar biriminin x mi
girdilerini kullanarak y mj
çıktılarını
elde ettiğini kabul edelim. VZA yönteminde homojen oldukları varsayılan, yani
benzer girdileri kullanarak benzer çıktılar elde eden karar birimlerinin karşılaştırmalı
olarak çıktı ağırlıklarının girdi ağırlıklarına oranlanması ile verimlilik skorları elde
edilmektedir. Buna bağlı olarak m. karar birimi için VZA modelinin matematiksel
ifadesi Model 1’de görülmektedir (Ramanathan, 2005).
399