1PZ2a7xaD

zagadnienia, na których mu najbardziej zależało, i co do
których istniały wcześniej najbardziej jaskrawe rozbieżności.
Umowę kończył „ukłon” w stronę arcybiskupa,
a mianowicie zapis przekazujący mu na własność, bez
żadnych dodatkowych kosztów, upragniony przez niego
„szkic malowany” dekoracji:
Zobowiązuję się niniejszym do wykonania kartonów naturalnej
wielkości dla dekoracji mozajkowej starej części
katedry ormiańskiej we Lwowie za cenę ogólną 26 000 Koron
[…]. W sumie tej objęte będą także wynagrodzenia za
dozór przy wykonaniu mozajki wedle moich kartonów we
fabryce i za wyjazdy z Krakowa, których ta praca wymagać
będzie. Dekoracja starej części katedry ormiańskiej będzie
wykonana w całości wedle moich kartonów aż do końca,
t.zn. po rozpoczęciu jej przeze mnie nikt inny do dalszego
prowadzenia jej naznaczonym nie będzie, co poręcza
mi każdorazowy zarząd katedry ormiańskiej. Należytość
wypłacana mi będzie w miarę dostarczania przeze mnie
kartonów w dziesięciu ratach, proporcjonalnych do wykonanej
już pracy. Pierwsza rata w sumie 2000 K wypłacona
mi będzie po podpisaniu niniejszej umowy przez J. E. arcyb.
Teodorowicza. Prócz kartonów wykonam szkic na kopułę
mogący dać wyobrażenie o zamierzonej dekoracji. Szkic
ten, podobnie jak wszystkie kartony, pozostanie moją własnością,
jako też prawo dalszej ich reprodukcji. Jako termin
wykonania kartonów naznaczam okres dwóch do trzech lat
licząc od chwili rozpoczęcia pracy wykonywanej w mozajce.
W razie gdyby zarząd katedry nie był w stanie sumy całej
za wykonanie kartonów wypłacić w terminach wyżej podanych,
naznacza się termin dalszy lat dwóch, w których suma
zalegająca procentować się będzie po 4%. Szkic malowany
na dekorację katedry staje się z dniem podpisania umowy
własnością J. E. arcyb. Teodorowicza 319 .
Ostatecznie umowa została podpisana dopiero 1 kwietnia
1911 roku 320 , a do tego czasu, choć toczyły się już prace
przygotowawcze, nadal trwała wymiana korespondencji
między zleceniodawcą a artystą, mająca wyjaśnić i uś ciślić
poszczególne punkty umowy, a także ewentualnie
dodać do niej nowe warunki. I tak, ks. Teodorowicz na -
l egał na umieszczenie w kontrakcie zastrzeżenia, że nie
tylko kompozycja w kopule, ale każda kolejna partia mozaiki,
jeszcze przed przygotowaniem kartonów wykonawczych,
zostanie poprzedzona dodatkowym niewielkim
szkicem – zapewne z myślą o pokazaniu go fundatorowi,
Aleksandrowi Krzeczunowiczowi: „Szkic niepotrzebuje
być wykończony, tylko żeby dawał pojęcie o rzeczy, więc
już nie był by osobno płacony” 321 . Ta, wydawałoby się,
drobnostka okazała się jednak kolejną przeszkodą w osiągnięciu
pełnego porozumienia. Mehoffer argumentował,
że przygotowanie nawet najmniejszego szkicu („nie na
właściwą skalę”):
było by niepotrzebnym wystrzelaniem się przed właściwą
bitwą – niepotrzebnym wyładowaniem energii. Szkic dekoracyjny
nie bywa robiony na kolanie, jak to n. p. może
mieć miejsce, gdy chodzi o szkic tylko ideowy, bez względu
na sukienkę zewnętrzną. Zawsze musi być opracowany,
zwłaszcza wtedy, kiedy przeznaczony jest nie dla samego
artysty tworzącego jako ułatwienie dalszej pracy, ale dla
osób trzecich, mających wyrobić sobie dopiero pojęcie
o dziele, które powstanie 322 .
Kontynuując, prosił arcybiskupa o zaufanie i zapewniał
go o swych najlepszych intencjach:
Na razie więc proszę, by W. Excell. sam wiedząc z kim ma
do czynienia raczył wierzyć, że zabieram się do dzieła, którym
chcę kiedyś się chlubić i w które, jako jedyne w swoim
rodzaju, wkładam pragnienie pozostawienia dobrej rzeczy
po sobie. Wszakże pomysł mój katedry ormiańskiej ceniłem
wysoko i stawiałem go wyżej niż inne, dotąd przeze
mnie pomyślane, dekoracyjne rzeczy 323 .
Trójca św. – przekształcenia tematu
w różnych technikach
Ulegając argumentacji ks. Teodorowicza, Mehoffer zgodził
się jednak przygotować takie właśnie, orientacyjne modello
– „szkic na kopułę mogący dać wyobrażenie o zamierzonej
dekoracji”, obiecany w liście z 20 listopada 1910 roku 324 .
Niewykluczone, że szkic ten, bardzo już bliski ostatecznie
wykonanemu w kopule przedstawieniu Trójcy św., jest tożsamy
z niewielką kompozycją Mehoffera o tym właśnie
temacie, która przed kilku laty pojawiła się w handlu antykwarycznym
[il. 78] 325 . Praca ta spełnia wszelkie warunki
szkicu, który artysta miał wykonać dla Krzeczunowicza,
niestety nie jest datowana. Nie wiadomo też, kiedy dokładnie
pojawił się pomysł umieszczenia w kopule przedstawienia
Trójcy św., w projekcie z roku 1907 przewidziano
tam bowiem dekorację złożoną z całopostaciowych wizerunków
dwunastu apostołów. Być może to kolejna po dróż
włoska Mehoffera, w którą wybrał się pod koniec grudnia
roku 1910, właśnie w celu lepszego zapoznania się z techniką
mozaiki, wpłynęła na zmianę tematu oraz – planowanego
przecież pierwotnie jako malowidło – charakteru
przedstawienia mającego się znaleźć w czaszy kopuły 326 .
W zapis kach z podróży znajdujemy następujące przemyślenia,
zanotowane po obejrzeniu mozaik w weneckiej bazylice
św. Marka:
101