1PZ2a7xaD

– jedynie dlatego, że były Bogu ofiarowane – dla widza
bowiem były niemal niedostrzegalne 457 .
Opinię krytyków warszawskich podzielił uniwersytecki
profesor historii sztuki, Władysław Kozicki, który
swoje wrażenia z lwowskiej wystawy Rosena opisał tak:
Sześciu obrazami o tematyce religijnej przedstawił się artysta
naszej publiczności jako malarz posiadający wyraźną
indywidualność i duże zalety formalne, a zarazem jako
poeta o fantazji pełnej polotu, umiejący wczuć się głęboko
w eteryczne nastroje duszy religijnej i wyrazić je z sugestywną
ekspresją pięknej baśniowości. […] Jest to sztuka
intymna, z którą chciałoby się obcować długo i serdecznie,
z dala od sal wystawowych, w zaciszu własnego domu.
Wtedy dopiero wyczułoby się w całej pełni ciche piękno
męczeńskiej śmierci św. Anioła […], orjentalną marzeniowość
spotkania św. Jozafata […], żarliwe apostolstwo
św. Wincentego Ferarjusza [!] […], niesamowitą wizyjność
Anioła, który w więzieniu strzeże ciała św. Jana Chrzciciela,
a przede wszystkim ezoteryczny mistycyzm śmierci
św. Hilarego i prymitywny urok w szerokim stylu epickim
namalowanej legendy o męczeństwie św. Szczepana.
Po bezstylowości malowideł impresjonistycznych obrazy
Rosena robią wrażenie sztuki świeżej, fascynującej
i oryginalnej, chociaż jej geneza i filiacja łatwo da się ze
sztuki dawnej wyprowadzić. Jest to technika miniatur,
zdobiących stare iluminowane kodeksy, operująca kombinacją
stylu gotyckiego i renesansowego, czerpiąca motywy
z prymitywów XV wieku, częścią włoskich, częścią
niderlandzkich, o czem wyraźnie świadczy typika postaci
i kostyumów, precyzja rysunku i dobór barw lokalnych,
głębokich, czystych i soczystych. Do tego wszystkiego
przyłącza się kierunek fantastyki wizjonerskiej, przypominającej
wyrafinowany, kwietystycznym sybarytyzmem
zatrącający estetyzm Gustave’a Moreau. […]
Naogół obrazy Rosena robią na jałowej pustyni konwencjonalnej
sztuki współczesnej wrażenie oazy z ożywczy
mi źródłami 458 .
Tak więc, otrząsnąwszy się z pierwszego – hipnotycznego
zapewne – wrażenia, krytycy próbowali zracjonalizować
swoje odczucia, starali się przeanalizować środki
artystyczne, którymi posługiwał się Rosen, i „odkryć tajemnicę”
jego sztuki. Wśród wniosków na pierwszy plan
wysuwał się aspekt intelektualny twórczości Rosena, rozległa
wiedza i kultura artystyczna malarza. Podobnie jak
wcześniej, i tu opinie były zadziwiająco zgodne (z niewielkimi
niuansami w zależności od światopoglądu autora):
„Prostota jego wyrosła z głębokiej kultury duchowej”
459 ; – „Wdzięk ich [obrazów Rosena] płynie […]
ze świeżości odczucia i głębokiego zrozumienia stylu,
w którym artysta przemawia, a więc także z w y bit nej
ku ltur y ar t yst ycznej, nietylko owej średniowiecznej,
którą się tutaj jasno widzi […]” 460 ; – „Prostota jego wyrasta
z w ielkiej ku ltur y ducha, artysta wie, że illu-
116
116. Jan Henryk Rosen,
Widzenie św. Wincentego
Ferreriusza, 1925, tempera
i olej na tekturze ()
117. Jan Henryk Rosen,
Legenda o św. Jozafacie,
królewiczu indyjskim, 1925,
tempera i olej na tekturze
118. Jan Henryk Rosen,
Św. Jan po ścięciu, 1924,
tempera i olej na tekturze,
62,5 × 103,8 cm
142