You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Przypisy – Część I<br />
282 M e h o f f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. I, s. (358) 354–<br />
(359) 355.<br />
283 J. Z d r a d a, Krzeczunowicz Aleksander [w:] PSB, t. 15,<br />
s. 510–511; K. K r z e c z u n o w i c z, Historia jednego rodu<br />
i dwu emigracji, Londyn 1973, s. 187. O finansowaniu mozaiki<br />
przez Krzeczunowicza wspomina też L e c h i c k i, op. cit., s. 149.<br />
284 S. Dębicki do Mehoffera, 30 I 1908, M e h o f f e r o w a,<br />
„Rozwój myśli…”, t. I, s. (359) 355.<br />
285 Na temat Zakładu Witrażów S. G. Żeleńskiego, zob.<br />
D. C z a p c z y ń ska, Krakowski Zakład Witrażów, Oszkleń Artys<br />
tycznych i Mozaiki Szklanej S. G. Żeleński. Uwagi na marginesie<br />
prac nad monografią [w:] Dziedzictwo polskiej sztuki witrażowej,<br />
Kraków 2000, s. 151–161.<br />
286 M e h o f f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. I, s. (360) 356.<br />
287 Ibidem, list z 22 X 1908.<br />
288 M e h o f f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. I, s. (361) 357;<br />
podkr. oryginalne. Witold Korytowski (1850–1923) był ministrem<br />
skarbu Austrii w latach 1906–1908.<br />
289 Ks. Teodorowicz do Mehoffera, 26 X 1908, M e h o f -<br />
f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. I, s. (361) 357–(362) 358. W innym<br />
miejscu M e h o f f e r o w a („Biografia Józefa Mehoffera”,<br />
t. 2, ZNiO, rkps Ossol. 14041/II, t. 2, s. 225) przytacza ustęp z listu<br />
Mehoffera do niej (z 24 X 1908): „Do biskupa Teodorowicza napisałem,<br />
oświadczając mu, że gotów jestem na definitywną konferencję<br />
przyjechać do Lwowa”; następnego dnia (25 X 1908)<br />
artysta donosił żonie: „Pisałem Teodorowiczowi, że pożądana jest<br />
konferencja z Mączyńskim i ułożenie definitywne planu roboty”<br />
(op. cit., s. 226).<br />
290 M e h o f f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. I, s. (362) 358.<br />
Porównywanie okoliczności zamówienia oraz skomplikowanych<br />
pertraktacji w sprawie częściowo tylko zrealizowanego projektu<br />
dla katedry ormiańskiej z niewykonanymi malowidłami katedry<br />
w Płocku jest stałym „toposem”, wielokrotnie powracającym we<br />
wspomnieniach Mehofferowej.<br />
291 Zapewne chodzi o wenecką firmę mozaikarską Salviatiego<br />
(por. list ks. Teodorowicza do Mehoffera z 22 XII 1908,<br />
przyp. 297–298 niżej). Na temat zakładu mozaikarskiego Antonio<br />
Sal viatiego, zob. M. D ’ A d d e r i o, Sugli archivi delle imprese<br />
vetrarie mu ranesi [w:] Atti della I Giornata Nazionale di Studio<br />
‘Il vetro dall’ antichità all’ età contemporanea’. Venezia 2 dicembre<br />
1995, Venezia 1996, s. 103.<br />
292 AKMK, sygn. TS III/163. Żaden z listów nie jest datowany,<br />
a ich umieszczenie w zespole korespondencji ks. Sapiehy<br />
z roku 1909 jest błędne, jak tego dowodzi porównanie ich zawartości<br />
z danymi dostarczonymi przez zapiski Mehofferowej i cytowane<br />
przez nią (datowane) listy ks. Teodorowicza, pisane już<br />
po powrocie z podróży do Włoch (dokumenty z AKMK uprzejmie<br />
wskazał i udostępnił mi ks. dr hab. Józef Wołczański). W cytowanym<br />
wyżej liście znów pobrzmiewa żal arcybiskupa, że<br />
Mehoffer osobno kazał sobie zapłacić za sam projekt (por. wyżej,<br />
list z 6 VIII 1907).<br />
293 Nazwisko Fontana jest we Włoszech bardzo popu lar ne<br />
(zwłaszcza wśród artystów); mimo podjętych poszukiwań nie<br />
uda ło się przekonująco ustalić, kogo arcybiskup miał na myśli.<br />
294 O. Desiderius (Peter) Lenz OSB, malarz i architekt, twórca<br />
tzw. szkoły z Beuron; pod jego kierownictwem została zaprojektowana<br />
i wykonana w latach osiemdziesiątych XIX wieku<br />
dekoracja opactwa na Monte Cassino, krypty i tzw. Toretty (mozaiki<br />
oraz malowidła ścienne; w większości zniszczone podczas<br />
II wojny światowej).<br />
295 AKMK, sygn. TS III/167. Sądząc z treści, list ten jest<br />
wcześniejszy od TS III/163; żaden z nich nie jest datowany,<br />
a – po za wspomnianą już pomyłką w umieszczeniu listów w zespole<br />
z roku 1909 – ich numeracja w obrębie tego zespołu archiwaliów<br />
AKMK jest błędna.<br />
296 Ks. Teodorowicz do Mehoffera, 2 XII 1908; M e h o f -<br />
f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. I, s. (362) 358–(363) 359.<br />
297 Firma mozaikarska w Wenecji, por. wyżej, przyp. 291.<br />
298 Firma mozaikarska w Wenecji.<br />
299 Ks. Teodorowicz do Mehoffera, 22 XII 1908, M e h o f -<br />
f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. I, s. (364) 360–(365) 361.<br />
300 „Chciałbym […] porozmawiać z Panem o katedrze ormiańskiej<br />
i zamierzonej polichromii, ponieważ rzecz ta […]<br />
przybiera obrót niezbyt pomyślny; boję się o jej dalsze losy. Decydują<br />
tu osoby bez wątpienia ożywione najlepszą wolą, lecz<br />
poza tym pragnę zwrócić się do kogoś, kto by zrozumiał moje<br />
racje – artystyczne – więc zasługujące na uwzględnienie, a następnie<br />
przygotował odpowiednią dla tych racji obronę. W tym<br />
wypadku nie widzę nikogo prócz Pana, w którego miłość do<br />
sztuki i dla samej sprawy głęboko wierzę […]”, ibidem, s. (365)<br />
361.<br />
301 Ibidem, s. (366) 362.<br />
302 J. Bołoz Antoniewicz do Mehoffera, 11 II 1909, ibidem,<br />
s. (366) 362–(367) 363.<br />
303 „[…] nie zrozumiałem Pańskich warunków. Sądziłem,<br />
że za 3 tysiące K Pan mi był gotów odstąpić zupełnie projekt, tak<br />
jak się to dzieje n. p. przy konkursach, gdzie się za pewną sumę<br />
zakupuje projekt, który jednak zużytkowuje się podług swej woli.<br />
Przyczyną tych nieporozumień jest brak jasnej umowy przed<br />
wzięciem się do pracy. […] Jeśli zaś Panu pisałem, że mógł bym<br />
wprawdzie obejść się kosztami mniejszymi, ale nie chcę, to się<br />
opierałem na przeświadczeniu, że za 3000 kupuję rzecz na własność<br />
i mógłbym z wykonaniem uczynić jak zechcę, choćby oddając<br />
innemu, ale jednak tego nie uczynię i oddać chcę Panu. To<br />
więc zdanie, które Pana tak zgorszyło, płynęło z premisy opartej<br />
na nieporozumieniu, ale w rzeczywistości stwierdzało myśl moją<br />
od początku, by tylko Panu i nikomu innemu rzeczy nie powierzać.<br />
Także nie zrozumiałem był dobrze gotowości Pana do<br />
pewnych ustępstw. Sądziłem, że Pan jest gotów je uczynić bez<br />
obcinania czegokolwiek w wykonaniu. I właśnie za to Panu dziękowałem.<br />
Rozumiem dobrze, że rzeczy artystycznej dosyć opłacić<br />
nie można. Ale znowu co czynić, skoro otrzymanie potrzebnej<br />
sumy pieniędzy jest wątpliwą kwestią! Nie pożałował bym pewno<br />
gdybym miał. Ale nie będąc pewnym, czy zbiorę tyle ile potrzeba,<br />
apelowałem do Pana by o tyle przyszedł mi tu z pomocą,<br />
o ile w granicach remuneracji opłacającej trud i talent jednak<br />
jeszcze to uczynić może”, ks. Teodorowicz do Mehoffera, 13 V<br />
1909, ibidem, s. (367) 363–(368) 364.<br />
1909).<br />
1909).<br />
304 Ibidem, s. (368) 364 (ks. Teodorowicz do Mehoffera, 13 V<br />
305 Ibidem, s. (369) 365 (ks. Teodorowicz do Mehoffera, 3 IX<br />
306 „[…] najzupełniej zostałem przekonany w czasie ostatniego<br />
widzenia się w Krakowie. Rozumiem to dziś doskonale,<br />
że jeśli ma Pan swój szkic rozwinąć, to musi go zrobić dokładnie.<br />
Ale niestety ta okoliczność tym silniej mnie uzależnia od kwestii<br />
finansowej”, ks. Teodorowicz do Mehoffera, 28 IX 1909, ibidem,<br />
s. (370) 366.<br />
366.<br />
307 Teodorowicz do Mehoffera, 28 IX 1909, ibidem, s. (370)<br />
308 Karol Frycz potwierdza tę hipotezę: „Znaczne koszty tej<br />
mozaiki – mówiono o stu tysiącach guldenów – miały być<br />
pokry te z funduszu ofiarowanego na ten cel przez lwowskiego<br />
338