1PZ2a7xaD

że układ znaków odbiega tu (tzn. w Waszyngtonie) od
„starożytnej tradycji”, gdyż zamiast rozpoczynać się od Barana
(dodajmy – jak to jest we Lwowie), otwiera go znak
Strzelca – znak Adwentu 412 . Opisując tradycję przedstawień
tego tematu, malarz odwołał się przede wszystkim do
sztuki bizantyńskiej, ale zwrócił też uwagę na fakt, że
„W Kościele zachodnim użycie zodiaku jest powszechne.
Wiele przykładów wymieniają Piper i Didron. Dwanaście
znaków [zodiaku] znajdujemy na portalach Chartres, Vézelay
i Laon; na Campo Santo w Pizie i w Padwie, w kaplicy
Eremitani – by wspomnieć tylko niektóre z nich” 413 .
W odniesieniu do katedry ormiańskiej zodiakowi nie
należy chyba przypisywać ważnej roli i szczególnego ideowego
znaczenia. Można go odczytywać – jak chciał Rosen
– jako symbol wszechświata; można też przyjąć, że
symbolizuje niebo, w którym (ponad arkadą), bytują aniołowie.
Ale takie umieszczenie znaków zodiaku da się też
wytłumaczyć nawet bez odwoływania się do skomplikowanych
treści ikonograficznych: pas zodiaku był kompozycją
figuralną doskonale wpasowującą się w wąski pas
podłucza arkady, który nie mógł pozostać nieozdobiony.
284 a
Praktyka artystyczna malarza
i źródła obrazowe malowideł
Opis dekoracji podłucza arkady w zachodniej ścianie nawy
zamyka analizę treści ikonograficznych malowideł. Nie
ule ga wątpliwości, że pod względem ikonografii jest to realizacja
bardzo oryginalna, niemająca sobie podobnych.
To właśnie ten walor – twórczo pojętej i w wielu przypadkach
swobodnie przetworzonej tradycji ikonograficznej
– wydaje się cechą charakterystyczną Rosenowskich malowideł.
Źródła takiej postawy malarza starano się przed -
sta wić we wcześniejszej części pracy; zaprezentowano tam
także próbę zrekonstruowania swoistego mechaniz mu
wpły wów (głównie pisarstwa J.-K. Huysmansa i É. Mâle’
a), jakim podlegał Rosen. Tezę o inspiracji czerpanej przez
ar tystę z książek i wykładów Mâle’ a warto podbudować
konkretnymi przykładami – zapożyczeniami z materiału
ilustracyjnego trzech tomów Sztuki religijnej we Francji,
które ukazały się przed wykonaniem przez Rosena malowideł
w katedrze.
Zabieg ten ma również na celu potwierdzenie wyra -
żo nego wcześniej przekonania, że malarz tworzył w dużej
mie rze zgodnie z zasadami akademickiego warsztatu,
o czym świadczą też fotografie pokazujące artystę przy
pra cy, zachowane z późniejszego okresu twórczości [il.
284 a–b, 285 a–b]. Nie dysponujemy materiałami archiwalnymi,
które by dokumentowały proces powstawania
katedralnych malowideł, ale nie ma powodów, by wątpić,
288