1PZ2a7xaD

św.; jest obecny w świątyni zawsze, o każdej porze dnia
i nocy, i nie musiało już nawet przypominać o tym zapalone
światło wiecznej lampki [il. 135].
Wspomniany poczet świętych biskupów jest też kolejnym
elementem „bizantyńskim” w prezbiterium katedry,
który podkreśla jej (a zarazem Kościoła ormiańskiego)
zwią zki z Kościołem wschodnim już nie tylko poprzez
powierzchowne upodobnienia w formie czy stylu ornamentyki,
lecz za pomocą głębszych treści natury ikonograficzno-liturgicznej.
W tym kontekście nie można nie
wspomnieć o najbardziej chyba charakterystycznym dla
sztuki bizantyńskiej przedstawieniu o wymowie eucharystycznej:
Komunii Apostołów, będącej – w uproszczeniu
– odpowiednikiem Ostatniej Wieczerzy w sztuce zachodniej
54 . Zasadniczym rysem Komunii Apostołów jest jej
li turgiczny charakter: Chrystus stoi za ołtarzem i rozdaje
ko munię apostołom, którzy – zgromadzeni w dwóch szeregach
(albo grupach) po obu stronach Mistrza – zwracają
się ku Niemu, podobnie jak we lwowskim malowidle.
Nie ma tu jednak mowy o pokrewieństwie formalnym obu
scen. Subtelny związek łączy lwowskie Ustanowienie Najświętszego
Sakramentu z bizantyńską Komunią Aposto łów
wyłącznie poprzez wspólną dla obu wymowę litur giczną.
Dopełnieniem kompozycji w apsydzie katedry, zarówno
w warstwie formalnej, jak i (bardziej jeszcze) ikonograficznej,
są trzy sceny ukazane na opadającym ze sto łu
płacie obrusa, narysowane jedynie czerwonym konturem
na złamanej bieli płótna [il. 158 a–c]: Ukrzyżowanie (pośrodku),
Niewiasty u grobu (po lewej) oraz Zmartwychwstały
Chrystus ukazujący się niewiastom (po prawej). Wszyst kie
trzy są „projekcją” przyszłych wydarzeń czekających Chrystusa,
a wraz ze sceną Ustanowienia Najświętszego Sakramentu
(której część stanowią), są zarazem streszczeniem
i pod su mowaniem liturgii najważniejszego wydarzenia
w roku kościelnym – Triduum Sacrum (Triduum Paschalnego:
Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota) oraz
Wielkanocy, święta Zmartwychwstania Pańskiego. Pa miątka
Us tano wie nia Najświętszego Sakramentu oraz równocześnie
zapocząt kowania sakramentu kapłaństwa jest
obchodzona w Wielki Czwartek; Wielki Piątek upamiętnia
śmierć krzyżową Chry stusa (Ukrzyżowanie), natomiast
Wielka So bota to oczekiwanie na Zmartwychwstanie. Dwa
ostatnie przedstawienia odnoszą się już do okresu po tym
wydarze niu – do Niedzieli Wielkanocnej. Eucharystia jest
bowiem nie rozłącznie związana z męką i śmiercią Chrystusa
55 . Tę prawdę za pewne miały uzmysławiać niewielkie
przedstawienia na obrusie, mimo że osobne, potężne
Ukrzyżowanie zajmuje całą sąsiednią (południową) ścianę
transeptu katedry. Niemniej jednak obecność maleńkich
scenek na obrusie jest ze wszech miar uzasadniona, choć-
158 c
158. Ustanowienie
Najświętszego
Sakramentu, sceny
przedstawione
na obrusie: a) Święte
niewiasty spotykające
anioła u grobu; – b) Jezus
ukrzyżowany pomiędzy
dwoma łotrami; – c) Jezus
ukazujący się świętym
niewiastom
159 c
159. Miniatury:
a) Święte niewiasty
spotykające anioła
u grobu; – b) Jezus
ukrzyżowany pomiędzy
dwoma łotrami;
– c) Jezus ukazujący
się świętym niewiastom
w: Évangiles avec
peintures byzantines...
187