1PZ2a7xaD

Elia sza – princeps et exemplar Carmelitarum. W ten sposób
powstała szczególnego rodzaju więź pomiędzy zakonnikami
a Marią, oparta właśnie na zachowywaniu celibatu,
przy czym, co ciekawe, to nie Maria była wzorem dla zakonników.
Ona jedynie naśladowała cnoty kultywowane
od czasów Eliasza przez pustelników z Góry Karmel:
Przypominając sobie wszystkie te [objawione Eliaszowi
w wizji] obietnice po ich wypełnieniu – gdy rodzaj ludzki
otrzymał już od Syna Bożego, poprzez Dziewicę, deszcz
bożej łaski, której pragnął – członkowie naszego Zakonu
z wielką pieczołowitością oddali się służbie tej Dziewicy,
objawionej ich poprzednikom i przez nich wyczekiwanej.
Nie cofając się przed trudami, obrali sobie ową Dziewicę
za szczególną patronkę, ponieważ wiedzieli, że jedynie
Ona upodobniła się do nich dobrowolnie podjętym dziewictwem,
zapoczątkowanym przez pierwszych członków
Zakonu, a poprzez nich wśród mężczyzn. Umiłowanie zaś
czystości wśród niewiast zapoczątkowała Matka Boga. Tak
więc zakonnicy karmelitańscy byli pierwszymi mężami
za chowującymi celibat, a błogosławiona Maryja pierwszą
kobietą, która ślubowała dziewictwo. Ta podstawowa zgodność
wyrażająca się dobrowolnie przyjętym dziewictwem,
szczególna dla Matki Boga i zakonników karmelitańskich,
była zapowiedziana, a następnie spełniła się wraz z Jej narodzeniem.
W konsekwencji, w czasach apostołów, karmelici
nazywali Maryję swoją siostrą i z tego samego powodu
siebie nazywali braćmi błogosławionej Dziewicy Maryi 213 .
211. Achab uciekający przed deszczem
Nie można więc już wątpić, że to karmelici najbardziej
czcili tajemnicę Niepokalanego Poczęcia Marii i Jej
dziewiczego macierzyństwa; według legendy, to oni byli
pierwszymi, którym Bóg objawił te prawdy, na długo przed
narodzeniem Marii i Chrystusa. Toteż trudno sobie wyobrazić
przedstawienie, które w bardziej dobitny sposób
podkreślałoby te właśnie cechy Bożej Rodzicielki. Dodatkowym
„usprawiedliwieniem” obecności w tym miejscu
akurat tej sceny – Marii-Immaculaty z postacią Jezusa –
jest Drzewo Jessego w witrażu poniżej. W ten sposób Niepokalanie
Poczęta, ukazana ponad oknem w Wizji Eliasza,
dopełniała – jako „różdżka” (virga) Jessego wraz z „kwiatem”-Chrystusem,
który z Niej wyrósł – kompozycję zapoczątkowaną
w witrażu, podobnie jak jej uzupełnieniem
były flankujące okno, malowane pary proroków i sybilli.
Pomysł Rosena zobrazowania Wizji Eliasza był, jak
za znaczono, bardzo oryginalny, a artysta wykazał się w nim
ponadprzeciętną znajomością karmelitańskiej ducho wości.
O pewnych związkach artysty z karmelitami może
świadczyć fakt, że to do ich warszawskiego kościoła przy
Krakow skim Przedmieściu ofiarował tryptyk Św. Antoni
Padewski, pokazany na wystawie w roku 1923. Musiał dobrze
znać duchowość karmelitańską, czego dowodzą choćby
tytuły niezachowanych prac, wystawionych na jego
warszawskiej wystawie z roku 1925. Przypomnijmy, że
jedną z nich było Męczeństwo św. Anioła, karmelity, którego
żywot bywa obrazowany bardzo rzadko, a zespół projektów
witraży, które wtedy pokazał, obejmował kanon
świętych karmelitańskich: Alberta, Teresę z Lisieux, Teresę
z Ávila, oraz św. Jana od Krzyża. Cykl ten uzupełniała
– do niedawna enigmatyczna i niewiele mówiąca – Legenda
214 . Identyfikacja Wizji Eliasza w katedrze ormiańskiej
właśnie jako ilustracji karmelitańskiej legendy pozwala
z całą pewnością stwierdzić, że w przypadku Legendy
z wystawy, umieszczonej w kontekście świętych karmelitańskich,
musiało chodzić o tę samą co ukazana w katedrze,
niezwykle ważną dla karmelitańskiej duchowości,
legendę mówiącą o symbolice chmurki, którą Bóg objawił
Eliaszowi. Mimo iż wspomniane projekty witraży nie są
znane, wolno przypuszczać, że lwowskie malowidło było
powtórzeniem jednego z nich – dosłownym lub też nieco
zmodyfikowanym. Toteż już w tym miejscu można postawić
tezę (którą ugruntuje i potwierdzi analiza dalszych
przedstawień zobrazowanych w katedrze), że malowidła
te, w ogromnej mierze, powstały na podstawie wcześniejszych
kompozycji artysty, które tu zostały powtórzone
bez zmian, zaadaptowane do wy mogów malarstwa monumen
talnego, bądź przekształcone formalnie, przy zacho-
235