1PZ2a7xaD

Przypisy – Część I
rządzie Miasta Lwowa, z czym łączył się nadzór nad „budową
i konserwacją pomników, cmentarzy i kościołów pozostających
pod zarządem miasta”, zob. R. M. K u n k e l, Rawski Witold [w:]
PSB, t. 30, s. 670–671; cyt. na s. 670.
s. 7.
405 Minkiewicz Witold [w:] PSB, t. 21, s. 298–299.
406 Daty podaję wg: Kajetanowicz, Katedra… 1930,
407 R. Cielą t k o w s k a, Architektura i urbanistyka Lwowa
II Rzeczypospolitej, Zblewo 1998, s. 76, il. 46.
408 Najobszerniejsze jak dotąd informacje o Jadwidze Horodyskiej
zebrał Jurij Smirnow w niewielkiej monografii wydanej
w 100. rocznicę urodzin artystki: J. S m i r n o w, Jadwiga
Horodyska. Życie i twórczość artystyczna, Lwów 2005 (o ołtarzach
w katedrze, s. 23–25); i d e m, Вклад Ядвіги Городиської у львівську
релігійну скульптуру, „Будуємо Інакше”, 2005, 2, s. 14–15,
oraz i d e m, Życie i twórczość artystyczna Jadwigi Horodyskiej.
Wkład w polską XX-wieczną rzeźbę religijną [w:] Lwów. Miasto –
społeczeństwo – kultura, t. 5: Ludzie Lwowa. Studia z dziejów
Lwowa, red. K. K a r o l c z a k ,Kraków 2005 (= AP, Prace Monograficzne
nr 430), s. 117–140; O Jadwidze Horodyskiej rozmawia -
ją ci, którym była bliska, „Cracovia–Leopolis”, 2004, nr 3 (39),
s. 10–11, 15.
409 Piotrowski, Katedra…, s. 42.
410 Barokowe, XVIII-wieczne elementy wyposażenia wnętrza
usunięto ostatecznie w roku 1925 (K a j e t a n o w i c z, Katedra…
1930, s. 6).
411 Ż y ł a,op. cit., s. 118.
412 L e c h i c k i (op. cit., s. 152–153) straty archidiecezji
szacuje na około 1200 wiernych. Dla porównania, przed I wojną
archidiecezja liczyła około 4000 wiernych (op. cit., s. 147); ubytek
był więc znaczny.
413 Ibidem, s. 151. Ucierpiał za to przylegający do katedry
klasztor benedyktynek ormiańskich.
414 Ibidem, s. 151, 158. O bardzo złych warunkach materialnych
katedry (a z nią całej archidiecezji) w okresie powojennym
świadczą choćby wielokrotnie ponawiane prośby o zapomogi
pieniężne dla duchownych katedralnych oraz na utrzymanie katedry,
kierowane do MWRiOP. Przytacza je, ze zbiorów AAN,
M. T y sz ka, Świadectwa dziejów. Materiały dotyczące historii
Ormian w Polsce w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych
w Warszawie i Archiwum Akt Nowych w Warszawie, „Biuletyn
OTK”, 2007, nr 50/51, s. 32–33, 37–38.
415 Ż y ł a,op. cit., s. 111.
416 Ibidem, s. 117.
417 Ibidem, s. 121.
418 Ibidem, s. 118.
419 List ks. Teodorowicza do MWRiOP, z 8 VII 1925 (zob.
Tyszka,op. cit., s. 39–40), świadczy jednak o tym, że arcybiskup
chciał kontynuować projekty przedwojenne i w tym celu
zwrócił się do Ministerstwa o subwencję na dokończenie dekoracji
mozaikowej. Szczególnie podkreślał przy tym konieczność
wywiązania się z zawartej przed wojną umowy z włoską firmą
mozaikarską (znamienne, że nie wspomina o umowie z Józefem
Mehofferem). Ks. Teodorowicz pisał list wkrótce po odkryciu
w katedrze śred niowiecznych malowideł i przywiezieniu z Warszawy
marmurów, zwracając uwagę, że te wydarzenia każą zintensyfikować
prace renowacyjne.
420 Piotrowski, Katedra…, s. 20.
421 Ibidem, s. 20. Przypomnijmy, że również według komentarza
Mehoffera do kosztorysu malowideł z roku 1911 polichromia
części nawowej katedry miała mieć osz czędny, ornamentalny
charakter; por. Aneks XVII B.
422 Ibidem, s. 42–43. Szczególnie trafne wydają się spostrzeżenia
Piotrowskiego w odniesieniu do motywów kolumn z „ptasimi”
kapitelami, wykorzystanych przez Mehoffera w mozaice
tamburu (por. il. 74 c–d): rzeczywiście, poprzez wyolbrzymie -
nie, wyglądają karykaturalnie (ale jest to, szczęśliwie, element
mozaiki najmniej widoczny dla patrzącego z dołu obserwatora).
423 „Pierwsza wojna światowa przerwała ową, zanikającą już
zresztą wcześniej, koniunkturę na polichromie wnętrz kościelnych.
Odmienne prądy artystyczne, kształtujące klimat kulturalny
II Rzeczypospolitej, wraz z tendencjami ku nowoczesności,
nie sprzyjały szerszemu odrodzeniu się tej właśnie dziedziny
sztuki sakralnej”, W. S k r o d z k i, Polska sztuka religijna 1900–
1945, [Warszawa] 1989, s. 48. Warto przy tym zaznaczyć, że okres
międzywojenny (zwłaszcza lata trzydzieste) był w Europie epoką
odrodzenia malowideł ściennych – lecz nie sakralnych, tylko
świeckich (zwłaszcza w gmachach użyteczności publicznej, ale
też we wnętrzach prywatnych); kładziono przy tym nacisk na
wykorzysta nie techniki fresku, a przynajmniej malowania bezpośrednio
na tynku (w odróżnieniu od często stosowanej w wieku
XIX techniki, zwanej toile marouflé albo marouflage, czyli
malowideł wykonanych na płótnie i naklejanych na ścianę – jak
to czynił np. Pierre Puvis de Chavannes). Por. G. V a r e n n e, La
peinture à fresque moderne, „Revue de l’ Art ancien et moderne”,
t. 54, 1928, s. 137–151; szerzej na temat techniki malowideł ściennych
pisze C. A. P. W i l l s d o n, An Art extraordinaire [w:]
eadem, Mu ral Painting in Britain 1840–1940. Image and Meaning,
Oxford 2000 (= Clarendon Studies in the History of Art), s. 1–26
oraz Appendix A, ibidem, s. 393–395; e a d e m, Mural. Europe,
c.1810–c. 1930 [w:] The Dictionary of Art, ed. J. T u r n e r, vol. 22,
London 1996, s. 328–331. W Ameryce Łacińskiej (Meksyk) lata
międzywojenne to z kolei okres narodzin „murali” (N. C o l e b y,
D. R o c h f o r t, Mural. Latin America [w:] op. cit., s. 328–331),
obecnych także w Stanach Zjednoczonych, a powstających tam
na szeroką skalę zwłaszcza w ramach „robót publicznych” organizowanych
przez Works Progress Administration (WPA) jako
rodzaj pomocy dla bezrobotnych artystów po kryzy sie ekonomicznym
końca lat dwudziestych (T. W. D r e s c h e r, Mural.
North America [w:] op. cit., s. 332–333). Podobne działania podejmowano
też w Europie, np. w Szwaj carii, już od roku 1920;
por. D. N i e v e r g e l t, P. M a g g i, Die Giacometti-Hale im
Amtshaus I in Zürich, Bern 2000 (= Schweizerische Kunstführer
GSK, Serie 69, Nr. 682/683), s. 15–16; A. L u t z, Bilder für die Öffentlichkeit
Zur schweizerischen Wandmalerei der dreis siger Jahre
[w:] Dreissiger Jahre Schweiz: ein Jahr zehnt im Widerspruch, kat.
wyst. Kunsthaus Zürich, 30 X 1981–10 I 1982, Zürich 1981,
s. 222–256. We Francji znaczenie malowideł dekoracyjnych
w bu dynkach publicznych wzrosło zwłaszcza po Exposi tion in ternationale
des arts décoratifs et industriels (1925); zob. G. G r o o m,
Into the Mainstream: 1900–1930 [w:] Beyond the Easel. Deco ra tive
Painting by Bonnard, Vuillard, Denis and Roussel, 1890–1930, ed.
e a d e m, kat. wyst. The Art Institute of Chicago, New Haven –
London 2001, s. 163–164.
424 W formach nowoczesnych, ale jednocześnie prostych
i stylowo „neutralnych” w zestawieniu ze starszymi częściami kom -
p leksu katedralnego, zostały wykonane w latach dwudziestych
ubiegłego stulecia wspomniana kaplica Najświętszego Sakra mentu
oraz adaptacja krytego krużganka łączącego kośc i ół z klasztorem
benedyktynek ormiańskich, a także nowy budynek skarbca,
projektu Minkiewicza (S m i r n o w, Katedra ormiańska…, s. 129–
130). Przy kładem odmiennego traktowania roz budowy obiektu
zabytko wego może być dobrze znany, neorokokowy Wieczernik
na Jasnej Górze, projektu Adolfa Szyszko-Bohusza (1920–1926);
zob. T. C h r z a n o w s k i, Kryzys sztuki religijnej – historia czy
345