1PZ2a7xaD

konkurencyjnych zakładów z Włoch i Innsbrucka, których
przedstawiciele odwiedzali malarza w Krakowie, aby oszacować
koszty projektowanych mozaik. Te, wydawałoby się,
całkiem oczywiste i usprawiedliwione działania ks. Teodorowicza
– chęć rozeznania ofert cenowych i jakości
pro dukcji różnych zakładów wykonujących mozaiki – Mehofferowa
poczytywała mu prawie za zdradę: „Jego Eminencja,
bez uprzedzenia projektującego artysty, poza jego
plecami, zwracał się równocześnie do zakładu Żeleńskiego,
do fabryki insbruckiej i do włoskich mozajkarzy, a to
w celu zbadania cen i porównania ofert” 286 . W związku
z przygotowywaniem wyceny mozaiki Stanisław Gabriel
Żeleński zwrócił się do Mehoffera z następującą prośbą:
Wczoraj otrzymałem […] poufną wiadomość, że ajent mozajki
insbruckiej był u Arcyb. Teodorowicza we Lwowie
w sprawie katedry orm. i że dziś będzie tu u Pana Profesora.
Radzono mi, abym zniósł się z Panem, jako Autorem projektu
i od Niego dostał radę udania się w tej sprawie zaraz
do Lwowa. […] Śmiem więc prosić o wielką uprzejmość.
Gdy ajent się zgłosi, zechce Pan Prof. łaskawie zapytać go,
po jakiej cenie ma zamiar mozaikę oferować. Będę za to
niezmier nie imieniem własnym i krajowego zakładu zobowiązany,
a wiem, że polecać go Panu Profesorowi nie
trzeba […] 287 .
Kilka dni później, 26 października 1908 roku, ten sam
nadawca donosił Mehofferowi ze Lwowa:
[…] dziś przed południem byłem […] u J. E. Arcybiskupa
i widziałem wspaniały po prostu Pański projekt. […] J. Emin.
jest bardzo przychylny memu zakładowi, ale boję się, że
cena jest zdeprecjonowana strasznie. Chciałbym bardzo,
aby którą z włoskich firm wezwano do oferty, a od nich
będę z pewnością znacznie tańszym. […] Wychodząc spotkałem
Ministra skarbu Korytowskiego, który […] przyszedł
oznajmić, że pierwszą ratę subwencji rządowej wynoszącej
200 000 K można już podjąć. Ks. Arcyb. pała więc rządzą
[!] rozpoczęcia robót jak najprędzej. […] Wszyscy się
tu słusznie entuzjazmują do Pańskiego projektu, ale doprawdy
wobec tego, że malowanie na murze za lat 10 do
15 prawie znika (Wys piańskiego Madonna u Franciszkanów)
po prostu ze stanowiska artystycznego żal by mi było,
aby przy możności wykonania całego projektu w wiecznotrwałej
mozajce przyszło do częściowego malowania,
które zginie! […]” 288 .
Dopiero w końcu października roku 1908 odbyła się
decydująca rozmowa zleceniodawcy z artystą w sprawie
mozaiki. To najwyraźniej Mehoffer, zniecierpliwio -
ny przedłużającym się oczekiwaniem, zaproponował ks.
Teo dorowiczowi spotkanie, aby podjąć wiążące decyzje
w sprawie projektu, z którego realizacją zwlekano od
wielu miesięcy. W odpowiedzi arcybiskup napisał do
artysty:
[…] Na projekt Pański, by nareszcie obmyśleć coś konkretnego
zupełnie się zgadzam. Właśnie dlatego chciałem
przyspieszyć rozstrzygnięcie kwestii co do mozajki, by co
rychlej zdecydować, a Panu wczas umożliwić zaczęcie roboty.
Oczy wiście zależy to także jeszcze od strony pieniężnej,
bez wzglę du już na samą mozajkę. Przez zakupno
bowiem nowego gruntu plan finansowy dawniejszy musiał
uledz zmianie. Subwencja zaś miasta przyznana mi
nawet nie wyrównuje kosztów zakupna. W każdym więc
razie potrzeba jasnego omówienia rzeczy. […] Proszę więc
uprzejmie umówić się co do dnia z P. Mączyńskim i o ile
możności w tym tygodniu przybyć […] 289 .
Z tego, co wiadomo ze źródeł, nawet to spotkanie nie
przyniosło spodziewanych rezultatów. Kłopoty finansowe
skłoniły arcybiskupa do poszukiwania wykonawców
szkicu Mehoffera za granicą. Krzeczunowicz, który od
chwili zobowiązania się do sfinansowania mozaik stał się
współdecydującym we wszystkich związanych z projektem
sprawach, jesienią roku 1908 namówił ks. Teodorowicza
na wspólną wyprawę do Włoch. Według wspomnień
Jadwigi Mehofferowej, sformułowanych – jak zwykle we
fragmentach dotyczących arcybiskupa – w tonie ostrym
i z charakterystycznym dla niej sarkazmem, odbyło się to
następująco:
W listopadzie r. 1908 wybrał się Jego Eminencja (znowu bez
porozumienia się z Mehofferem) do Włoch, zabrawszy ze
sobą szkice polichromii katedry, które nie były jego własnością,
w towarzystwie P. Krzeczunowicza, obiecującego dać
większą sumę na mozajki w katedrze. Ze szkicami w ręku
zwiedzali nie tylko (i nie tyle) stare mozaiki włoskie, ale
przedewszystkiem fabryki mozajki i na podstawie przywiezionych
i pokazywanych szkiców wszędzie prosząc
o sumaryczny kosztorys i radę, jak rzecz urządzić, aby wypadła
najtaniej. W określeniu J. Eminencji brzmi to: „nie
polegając na własnej obserwacji” – i słusznie, bo oczu patrzących
po malarsku nie mogli by sobie sprawić za żadną
cenę. Ta ich podróż jest paralelą do pięć lat wcześniejszej
podróży do Włoch ks. Nowowiejskiego z Płocka z architektem
Szylerem, prócz dominującej tym razem troski
pracodawcy o rzekome pustki w swojej kieszeni i strach
przed wyzyskiem ze strony projektującego 290 .
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie przecho
wuje dwa listy ks. Teodorowicza z tej podróży, skie-
95