1PZ2a7xaD

257. Kardynał Mercier:
a) na fotografii;
– b) portret w Pogrzebie
św. Odilona
258. Fragment
tumbowego sarkofagu
kardynała Mercier,
Mechelen (Malines),
katedra św. Rumbolda
259. Ks. Karol Csesznák:
a) na fotografii;
– b) portret w Pogrzebie
św. Odilona
257 a 257 b
or miań skich) niesie na ramionach zwłoki św. Odilona
(portret świąto bliwego kardynała Mercier, który umarł
w trakcie malowania tego obrazu)” 327 .
To jedno z tych przedstawień, w którego przypadku
identyfikacja osób w nim sportretowanych może wnieść
dodatkowe i interesujące wątki do jego odczytania. Jednocześnie,
zinterpretowane w ten sposób, malowidła
stanowią świadectwo o ludziach oraz problemach nurtujących
w tym czasie lwowskie kręgi kościelne; dają asumpt
do zrekonstruowania środowiska i atmosfery umysłowej,
w jakiej powstawały obrazy i w której obracał się ich twórca.
Czynniki te zresztą mogły mieć też pewien wpływ na
ostateczny kształt dekoracji. O konieczności takiego potraktowania
tej sceny stanowi przede wszystkim obecność
na obrazie potwierdzonego portretu kardynała Merciera,
z którym, jak wiadomo, Rosen (choć pośrednio) zetknął
się już w Warszawie 328 , wtedy zapewne poprzez ks. Korniłowicza
albo osoby skupione wokół niego w „Kółku”. Obu
wspomnia nych duchownych łączyły głębokie zainteresowania
liturgiczne oraz, przede wszystkim, „wyznawany”
przez nich neotomizm (przypomnijmy, że kardynał Mercier
był właściwym inicjatorem instytucjonalnego odnowienia
studiów teologicznych w duchu filozofii św.
Tomasza, formalnie wprowadzonego przez papieża Leona
XIII w roku 1879 en cykliką Æterni Patris). Wydaje się,
że właśnie te liturgiczno-filozoficzne i „neotomistyczne”
powiązania mogą stanowić prawdopodobne wytłumaczenie
takiego właśnie zestawienia osób czy też być wspólnym
mianownikiem, łączącym postaci upamiętnione
w Pogrzebie św. Odilona. Nie sądzę bowiem, by umieszczenie
tu portretu kardynała Merciera mogło być przypadkowe
albo spowodowane li tylko sentymentem Rosena
do osoby prymasa Belgii, dla którego kilka lat wcześniej
wykonał dyplom gratulacyjny. Za to bez wątpienia był to
zabieg mający dać wyraz przekonaniu współczesnych
(i pewnie też samego malarza) o świątobli wości tego duchownego,
gdyż nimb – choć odnosi się zasadniczo do
św. Odilona – można także odczytywać jako apologię
zmarłego w opinii świętości kardynała.
Jeśli w osobie św. Odilona istotnie został sportretowany
kardynał Mercier (a nie ma powodów, by nie przyjąć
takiej identyfikacji), malowidło Rosena należy uznać
za jeden z najwcześniejszych pośmiertnych wizerunków
prymasa Belgii. Tumbowy sarkofag z leżącą postacią kardynała
w katedrze św. Rumbolda w belgijskiej stolicy arcybiskupiej
Mechelen (Malines) powstał bowiem dopiero
około roku 1930 [il. 258] 329 .
Obok prymasa Belgii postacią najwybitniejszą w tym
gronie jest ks. dr Karol Csesznák (1882–1944), osoba mało
znana, a ze wszech miar zasługująca na przypomnienie,
zwłaszcza w szerszym kontekście problemu odnowy liturgicznej,
kiełkującej we Lwowie w okresie międzywojennym
[il. 259 a–b] 330 . Ksiądz Csesznák nie był Ormianinem;
należał do lwowskiej archidiecezji obrządku łacińskiego,
ale istnie ją źródła, które poświadczają jego bliskie kontak -
ty z ks. Teo dorowiczem 331 . Podobnie jak ks. Korniłowicz
w Warszawie, był pionierem, a właściwie prekursorem
ruchu liturgicznego we Lwowie, doskonałym katechetą,
cenionym rekolekcjonistą i charyzmatycznym spowiednikiem,
ale przede wszystkim, jak już wspomniano, wykazywał
szczególne zainteresowanie liturgią 332 :
Ks. Csesznák wyprzedzał ideowo swoją epokę i środowisko,
gdy już w roku 1927 słuchało się np. Jego głębokich analiz
ewangelicznych, o wnikliwych społecznych kierunkach na
rewolucyjnym pierwiastku doktryny katolickiej opartych,
268