1PZ2a7xaD

75. Symbol św. Mateusza
Ewangelisty: a) Józef
Mehoffer, fragment projektu
dekoracji katedry ormiańskiej,
koncha apsydy (1907);
– b) Ewangeliarz ze Skewry
(fol. 12 r ); – c) ewangeliarz
nr 1635 w Bibliotece
klasztoru mechitarzystów
na San Lazzaro (fol. 9 r )
76. Symbol św. Marka
Ewangelisty: a) Józef
Mehoffer, fragment
projektu dekoracji katedry
ormiańskiej (koncha apsydy);
– b) Ewangeliarz ze Skewry
(fol. 130 r )
76 a 76 b
motywy zaczerpnięte z miniatur ewangeliarza 275 . Powszechnie
też znany był fakt podróży studyjnych Mehoffera
do Wenecji, a konkretnie do biblioteki mechitarzystów
w celu studio wania rękopisów. Nie było jednak wiadomo,
z których konkretnie ksiąg z tej biblioteki artysta korzystał.
Przeprowadzona powyżej analiza pozwala zidentyfikować
z całą pewnością przynajmniej jeden taki kodeks
– rękopis oznaczony numerem 1635.
Trudne negocjacje i modyfikacja
pierwotnego projektu
Po entuzjastycznych recenzjach i zachwytach nad szkicem
przyszedł czas na omówienie kwestii finansowych i szczegółów
wykonawczych projektu. W liście z 28 kwietnia 1907
roku arcybiskup, odnosząc się zapewne do wcześniejszych
ustaleń obu korespondentów w sprawie honorarium dla
autora, zwrócił się do Mehoffera o dostosowanie ceny do
możliwości finansowych zleceniodawcy 276 . Aby osiągnąć
zamierzony cel, ks. Teodorowicz, wytrawny kaznodzieja
i utalentowany orator, bez wahania posłużył się pochlebstwem.
Dzięki temu możemy się dowiedzieć o zainteresowaniu,
jakim cieszyły się we Lwowie projekty Mehoffera 277 .
W dalszej części wspomnianego listu arcybiskup pisał:
[…] Cieszę się z gotowości Pana do pewnych ustępstw;
cieszę się nie dlatego, że coś utarguję, mówiąc po kupiecku,
ale że będzie umożliwione przez to wykonanie szkiców
Pana. Ostatecznie bowiem, gdyby się mi szkice mniej
podobały, jak się podobały, mógł bym sobie powiedzieć:
Dam je do wykończenia komuś drugorzędnemu, byle całość
jako tako wypadła. Ale tego nie chcę, więc bardzo
proszę Pana o umo ż liwienie mi tego, na czym mnie i Panu
zależy. Pańska praca już dziś wzbudziła zainteresowanie.
Radca Namiestnictwa Wawryszkiewicz 278 i przełożony
Stauropigii już o tym mówić zaczynają i kto wie, czy nie
skorzystają z pobytu Pana we Lwowie i nie zawiążą z Panem
stosunków i nie poproszą o szkice do Wołoskiej cerkwi.
Co do obrazów, to sądzę, że śmiało może się obejść
bez tych dwóch, projektowanych w miejsce ołtarza. Co
do apostołów, nie mam sądu, chóry jednak aniołków
muszą być koniecznie Pańskie. […] Czekam na dokładniejsze
szkice pana Axentowicza i proszę Pana o współudział,
gdyż właściwie ołtarz i ambona muszą się zlewać
w jedno z malowidłem. Przychodzi mi na myśl, czy nie
był by bardziej wskazany ołtarz z kamienia ze złoceniem,
ewentualnie z malowidłem, kwestię tę jednak musiał by
Pan rozwiązać z punktu patrzenia na całość 279 .
Luki w zachowanej korespondencji oraz brak innych
dokumentów nie pozwalają stwierdzić, o jakich obrazach
„w miejsce ołtarza” jest mowa w cytowanym liście.
Wątp li wości rozwiałby zapewne projekt ołtarza autorstwa
Axentowicza, ale nie jest on znany (najprawdopodobniej
się nie zachował). W liście ks. Teodorowicza pojawia się
też po raz pierwszy – powracający potem w dalszych pertraktacjach
– problem realizacji projektu Mehoffera przez
innego (w domyśle – tańszego) artystę. Pomysł ten, co
zrozumiałe, nastawił Mehoffera bardzo niechętnie do arcybiskupa.
Malarzowi bar dzo zależało na „artystycznym”,
jak to pod ówczas ujmowano, wykonaniu projektu, który
sygnował własnym nazwiskiem; do tego dochodziły kwestie,
które dziś określono by mianem prawa autorskiego
(trzeba pamiętać, że Mehoffer był też absolwentem prawa
i dobrze się orientował w prawnych aspektach omawianego
zagadnienia). Sprawy te, jak również niekończące
się ustalenia finansowe oraz kwestię zakupu projektu jako
93