1PZ2a7xaD

239. Pogrzeb św. Odilona (1927)
– twarze oraz ciemny, czarno-fioletowy koloryt całości,
rozjaśniony jedynie jasnymi kręgami nimbów i ożywiony
złotymi plamkami na ozdobnych, półkolistych tarczach
w tle dopełnia nastroju żałoby.
Takie w każdym razie (pierwsze) wrażenie odnosi widz
i tak tło obrazu interpretowali współcześni krytycy 264 .
W rze czy wistości owe „tarcze” to wynik odcięcia tła – może
nocnego nieba, usianego złotymi plamkami gwiazd,
prześwitującego zza półkolistych arkad (zapewne klasztornego
krużganka) – tkaniną zawieszoną między arkadami,
u nasady archiwolt ich łuków. Wspomniane tkaniny,
wraz z zo bra zowanymi na nich scenami, zasługują na
specjalną uwagę i szczegółowy opis, i zostaną omówione
w dalszym ciągu analizy tej sceny. Warto jednak już w tym
miejscu podkreślić ten, wielokrotnie powracający w twórczości
Rosena i chyba ulubiony przez artystę, zabieg wprowadzania
na zdobionej figuralnie tkaninie dodatkowych
wątków, związanych tematycznie ze sceną główną; wzbogacania
materii malowidła o dodatkową warstwę – zarazem
treściową i formalną.
Jak wspomniano, chodzi tu o scenę pogrzebu św. Odilo
na (962–1049), piątego opata potężnego podówczas,
benedyktyńskiego opactwa w Cluny, jednego z czterech
świę tych, „wielkich opatów” kluniackich (po świętych Odonie
i Majolusie, a przed św. Hugonem) 265 . Na czele opactwa
stał przez ponad pięćdziesiąt lat, od roku 994 aż do
śmierci. Za jego ordynariatu nastąpiły filiacje klasztorów
w Paray -le-Mo nial, Vézelay i Moissac; liczba klasztorów
objętych reformą kluniacką wzrosła z 37 do 65. Poprzez
bliskie kontakty z królami francuskimi, a przede wszystkim
z cesarzem Henrykiem II wywierał znaczny wpływ
na politykę tamtego czasu. Miał mieć też znaczny udział
w ustanowieniu „Pokoju Bożego” (Treuga Dei). Według
Speculum historiale Wincentego z Beauvais (który niejako
usankcjonował swym autorytetem informacje przekazane
w obu wczesnych żywotach świętego 266 ), to właśnie on
ustanowił i w pierwszej połowie XI wieku wprowadził
w życie – na początek w podległych mu klasztorach –
święto ku czci wszystkich wie rzących zmarłych: Dzień
Zaduszny 267 . Rozdawana wtedy jałmużna oraz modlitwy
odprawiane tego dnia miały być ofiarowane za dusze
cierpiące w czyśćcu, aby te prędzej mogły osiągnąć szczęście
w niebie. Stąd wdzięczność towarzyszących Odilonowi
w ostatniej drodze dusz zmarłych (zapewne tych już
uwolnionych z mąk czyśćcowych). Tyle mówi legenda,
która – jak to z legendami bywa – tylko częściowo zgadza
się z prawdą historyczną.
Nie sposób sprawdzić, czy św. Odilon rzeczywiście
miał przy pogrzebie tak niepospolitą asystę. Wiadomo
jednak, że konduktu nie mógł prowadzić opat Majolus,
gdyż w chwi li śmierci Odilona nie żył już od ponad pół
wieku: to on był poprzednikiem Odilona w Cluny, a nie
na odwrót 268 . Kierując się chronologią, należałoby więc
przyjąć, że orszak pogrzebowy prowadzi następca Odi lona,
257