1PZ2a7xaD

katolickiej już w Warszawie, jest jak najbardziej prawdopo
dobne.
Ekslibris wydawnictw KSK [il. 130] przedstawia Ukrzyżowanie
z symbolami ewangelistów, któremu to warzy -
szy wer set z Syr 1, 5: Fons sapientiæ verbum Dei in excelsis
(„Zdrojem mądrości słowo Boże na wysokości”) 129 . Kompozycja
Rosena jest przekształceniem średniowiecznego,
mistycznego tematu Fons vitæ (Fons misericordiæ), powstałego
w wieku XV, omówionego obszernie przez Émile’
a Mâle’ a 130 . Z pierwotnego ujęcia artysta zachował
Chrystusa na krzyżu ustawionym w czworobocznym
basenie, do którego spływa krew z Jego ran. Nowością
u Rosena jest wprowadzenie czterech stworzeń apokaliptycznych
– symboli ewangelistów. Jest to zabieg zrozumiały
i w pełni usprawiedliwiony, gdyż (ze względu na
funkcję rysunku – „godła” wydawnictwa katolickiego)
malarzowi chodziło o podkreślenie wagi słowa Bożego
jako źródła mądrości. Nową kompozycję można by więc
nazwać – analogicznie do wyjściowej i zgodnie z towarzyszącym
jej biblijnym cytatem – Fons sapientiæ. Trzeba
przy tym zaznaczyć, że redakcja Rosena nie jest całkiem
nowa ani samodzielnie wymyślona przez artystę: on tyl -
ko nieco inaczej „rozłożył akcenty”, lepiej wyeksponował
pewne elementy, obecne już w obrazie średniowiecz -
nym; wzorował się zaś niewątpliwie na jednej z ilustracji
zamieszczonych w książce Mâle’ a: akwarelowej reprodukcji
fresku z kościoła Saint-Mexme w Chinon [il. 131] 131 .
Tylko tu basen ma plan czworoboku (a nawet są dwa takie
baseny, spiętrzone jeden na drugim), podczas gdy
w innych reprodukowanych przez Mâle’ a ujęciach tego
tematu przeważa kształt owalnej lub kolistej misy. Dla dokonanego
przez Rosena przekształ cenia ważne są cztery
rzygacze widoczne na licu basenu górnego, które mają
formę masek czy też maszkaronów z wizerunkami stworzeń
apokaliptycznych. Mistyczne sceny Fons vitæ (lub
Fons misericordiæ) – w których Ukrzyżowaniu widocznemu
w basenie zwykle towarzyszyły po obu stronach dwie
„najsłynniejsze” grzesznice: św. Maria Magdalena i św. Maria
Egipcjanka – miały dowodnie pokazać zbawczą moc
oczyszczenia poprzez krew przelaną przez Chrystusa na
krzyżu, uświadomić, że „nie ma takiego grzechu, którego
by nie mogła zmyć krew Chrystusa” 132 . Natomiast doda -
nie wspomnianych symboli ewangelistów sprawiało, że
scena ta zyskiwała dodatkowe znaczenie. Jak pisał Mâle:
„To genialny sposób, żeby powiedzieć, że cud przebacze -
nia ma za gwarancję księgi Ewangelii, to znaczy – słowo
samego Boga” 133 . Tym tropem najwyraźniej – eksponując
symbole ewangelistów – poszedł Rosen w poszukiwaniu
ilustracji, która w lapidarny i dobitny, a przy tym nietuzinkowy
sposób łączyłaby Słowo Boże z krzyżową Ofi arą
Chrystusa.
166
* * *
Pod koniec roku 1925 Rosen opuścił Warszawę i przeniósł
się do Lwowa, by wykonać malowidła w katedrze
ormiańskiej, a późniejsze wydarzenia, już po zakończeniu
prac, związały go ze Lwowem na wiele lat. Wkrótce po
ukończeniu malowideł w katedrze został mianowany
profesorem rysunku figuralnego na Politechnice Lwowskiej
(1930–1934). Równocześnie nie zaniedbywał działalności
artystycznej: w roku 1929 wykonał malowidła
w kaplicy seminarium duchownego obrządku łacińskiego
we Lwowie; następnie – w kaplicy Jana III Sobieskiego
przy kościele św. Józefa na Kahlenbergu pod Wiedniem
(1931); we wspomnianej już kapliczce nagrobnej Józefa
Toeplitza w Sant’ Am brogio Olo na pod Varese; w kościele
jezuitów pw. św. Stanisława Kostki w Stanisławowie (1932);
w kaplicy papieskiej w Castel Gandolfo (1933) oraz w kościele
w Przytyku koło Ra domia. W roku 1936 namalował
fryz dla Pawilonu Polskiego na Międzynarodowej Wystawie
Prasy Katolickiej w Watykanie oraz malowidło ścienne
i cztery witraże dla kaplicy Automobilklubu Polskiego
(obecnie kościół pa rafialny) w Podkowie Leśnej pod Warszawą.
W tym samym roku powstały malowidła w kościele
w Krościenku Wyż nem k. Krosna, w kaplicy seminarium
duchownego w Prze myślu oraz trzy witraże w kościele
parafialnym pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Skarżysku-Kamiennej.
W następnym – malowidła w kościele
w Lesku. Pod koniec roku 1937 Rosen wyjechał do Stanów
Zjednoczonych – jak informował prasę – „na wycieczkę”,
ale wiadomo, że prawdziwym powodem wyjazdu
było poszukiwanie pracy, gdyż wskutek „jędrzejewi czowskiej”
reformy oświaty z roku 1934 na Politechnice Lwowskiej
zlikwidowano Katedrę Rysunku Figuralnego, gdzie
Rosen był profesorem. W Ameryce pozostał do śmierci
w roku 1982, a w ciągu 45 lat, które tam spędził, wykonał
około 50 zespołów – malowideł ściennych i mozaik –
w kościołach (nie tylko rzymskokatolickich, lecz również
protestanckich i greckokatolickich) oraz w budynkach
użyteczności publicznej. Przez kilka lat (1939–1949) był
wykładowcą „sztuki liturgicznej” na CUA w Waszyngtonie,
który w roku 1957 uhonorował go doktoratem ho -
noris causa. W latach pięćdziesiątych był konsultantem
Episkopatu USA ds. ikonografii budowanego podówczas
sanktuarium Maryjnego – National Shrine of the Immaculate
Conception w Waszyngtonie. W miesięczniku
„Triumph” opublikował wiele artykułów na temat ikonografii
sztuki kościelnej, zawierających odniesienia do pism
Mâle’ a i Huys mansa 134 . W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych
XX wieku rokrocznie no towały go kolejne wydania
Who’ s Who 135 . Później malarz popadł w zapomnienie
(za granicą był znany jako „de Rosen”) 136 .
!