1PZ2a7xaD

Przypisy – Część I
Kultus und Unterricht) przyznało na renowację katedry 195 tys.
kor. z galicyjskiego funduszu religijnego. Z tego samego źródła
(reskryptem z 30 IX 1915 L. 24344) przyznano kwotę 41 tys.
kor. „na wykonanie nowego stropu drewnianego nad środkową
częś cią […] Katedry” („Sprawozdanie techniczne w sprawie robót
rekonstrukcyjnych wykonanych w katedrze ormiańskiej we
Lwowie”, Lwów 22 VIII 1918, ДАЛО, ф. 1, оп. 28, спр. 3985, k. 41,
zob. Aneks XV).
141 Przykładowo, Karl hr. von Stürgkh, ówczesny austriacki
minister wyznań religijnych, w piśmie do lwowskiego Namiestnictwa
z lutego roku 1911 deklarował gotowość wyasygnowania
70 tys. kor. na pokrycie kosztów dekoracji mozaikowej Mehoffera,
ale z zastrzeżeniem, że uczyni to tylko wtedy, jeśli zostaną wypełnione
zalecenia przedstawione w piśmie Komisji Centralnej („[…]
Beitrag im Höchstausmaße von 70.000 K unter der Voraussetzung
zu bewilligen, daß die im Berichte der Zentral-Kommission [z 12 I
1911, por. Aneks XIII] angeführten Bedingungen erfüllt werden”;
ДАЛО, ф. 1, оп. 28, спр. 3985, k. 103, por. Aneks XIV).
142 ЦДІА, ф. 475, оп. 1, спр. 610, s. 59–60.
143 W roku 1908 K a j e t a n o w i c z (Odnowienie…, s. 13)
pisał, że ks. Teodorowicz „nabył właśnie przed paru tygodniami
plac, dzielący katedrę od ulicy Krakowskiej”. Działka kosztowała
147 tys. koron (loc. cit.); por. także S m i r n o w, Katedra ormiańska…,
s. 93.
144 Z. Hendel, Katedra ormiańska, TK, t. 3, 1905, nr 31–40
(marzec–grudzień), s. 10–11. Co ciekawe, oficjalne dokumenty
dotyczące konserwacji katedry zostały wydane znacznie później,
bo dopiero w roku 1908: „Reskryptem z 4 marca 1909 L. 8828 zezwoliło
c. k. Ministerstwo wyznań i oświaty na odrestaurowanie
orm. kat. katedralnego kościoła we Lwowie, oraz na urządzenie
centralnego ogrzewania, a to na podstawie do L. N. 40807 ex 1908
przyległych kosztorysów »A« i »B« opiewających na łączną kwotę
194 236 K 73 h […]”; „koszty ogólne restauracyi katedry wy -
nio są znacznie więcej, a mianowicie jak to w zdaniu tutejszem
z d. 28 marca 1908 L. N. 40807 naprowadzono około 471 651 K,
a pokrywane będą również przez składki publiczne” (ДАЛО,
ф. 1, оп. 28, спр. 3985, k. 84; Aneks X). Jednakże z pisma Departamentu
technicznego Namiestnictwa we Lwowie (z 28 III 1908)
wiadomo, że wspomniane pozwolenie Ministerstwa zostało poprzedzone
szeregiem ekspertyz i narad, podjętych jeszcze przed
rokiem 1907: „Na polecenie c. k. Ministerstwa wyznań i oświaty
z 13. września 1907 L. 23953 Departament [techniczny Namiestnictwa]
zbadał stan katedry ormiańskiej we Lwowie, a wynik
badania oraz wnioski co do sposobu odrestaurowania tej świątyni
spisany w załą czonem sprawozdaniu technicznem z st ycznia
1908 – udzielono J. E. Ks. Arcybiskupowi ormiańskiemu […] celem
sporządzenia odpowiednich planów i kosztorysów” (ДАЛО,
ф. 1, оп. 28, спр. 3985, k. 70; Aneks IX). Koszt ogólny (według
posiadanych kosztorysów) obliczono na 466 651,89 kor. Dodatkowe
drobniejsze prace, na które nie było jeszcze kosztorysów,
oszacowano na około 50 tys. kor. Jak widać, osławiona austro-węgierska
biurokracja oraz odległość pomiędzy Lwowem a Wiedniem,
jaką musiała prze być większość dokumentów, znacznie
wydłużały wydanie oficjalnego stanowiska władz wobec robót
już prowadzonych w katedrze bądź dopiero planowanych.
145 Hendel, op. cit., s. 10.
146 Ibidem, s. 11.
147 ЦДІА, ф. 475, оп. 1, спр. 609 („Kosztorys na odrestaurowanie
Katedry ormiańskiej we Lwowie”, 25 VI 1905); R. Ś wię -
to chowski, Kruczkowski Julian [w:] SAP, t. 4, s. 273–274. Kilka
lat później Julian Kruczkowski następująco reklamował kompleksowe
usługi swojej firmy w „Gazecie Kościelnej” (1909, nr 3 [14 I],
s. 47–48): „Julian Kruczkowski (artysta-malarz) we Lwowie, ul. Batorego
l. 26 przyjmuje malowanie kościołów, kaplic, obrazów do
ołtarzy, stacye »Drogi krzyżowej« o motywach jerozolimskich oraz
budowanie nowych i restaurowanie starych ołtarzy za skromnem
wynagrodzeniem. Rysunki i szkice wg własnego pomysłu wykonane
przedkłada bezpłatnie; dostarcza do kościołów i kaplic posadz
ki kamionkowe, okna żelazne wraz z kolorowem oszkleniem,
balaski żelazne do prezbiteryum i na chór, schody kręcone żelazne
itd. po cenach najprzystępniejszych. Szkice i plany według własnego
pomysłu wykonane przedkłada bezpłatnie. Powróciwszy z pielgrzym
ki z Palestyny i Lourdes i poczyniwszy na miejscu odpowied
nie studya, poleca prace o motywach Ziemi świętej i Francyi”.
148 ЦДІА, ф. 475, оп. 1, спр. 609.
149 Ibidem. ЦДІА (ф. 475, оп. 1, спр. 609) przechowuje również
„Kosztorys na roboty rzeźbiarskie i sztukatorskie do wnętrza
Kośc. Orm. we Lwowie”, podpisany przez rzeźbiarza Tomasza Łozińskiego
(datowany 10 VII 1905).
150 M.in. A. Z e ń c z a k, Dekoracja katedry ormiańskiej
Wniebowzięcia NPMarii we Lwowie 1906–1912 [w:] Józef Mehoffer.
Opus magnum, kat. wyst. MNK, styczeń–kwiecień 2000, Kraków
2000, s. 222; T. A d a m o w i c z, I. B a l, Mehoffer Józef [w:] SAP,
t. 5, s. 469; H. B l u m, Słowo wstępne [w:] Józef Mehoffer. Katalog
wystawy zbiorowej, MNK, Kraków 1964, s. 46; J. P u c i a t a -
-Pawł owska,Józef Mehoffer, Wrocław–Warszawa–Kraków
1969, s. 36. Jadwiga M e h o f f e r o w a („Rozwój myśli twórczej
Józefa Mehoffera”, mpis, ZNiO, t. I, rkps Ossol. 14039/II,
s. [328] 323), na której relacji oparli się zapewne wyżej wymienieni
autorzy, w zapisie z 16 VII 1906 informuje o telegramie od
ks. Teodorowicza, skierowanym do Mehoffera i Axentowicza,
z zaproszeniem dla obu artystów do Lwowa w związku z planowaną
dekoracją wnętrza katedry. Jest to najwcześniejsza znana
informacja na temat zaangażowania Mehoffera w prace przy wystroju
katedry ormiańskiej (zob. niżej, przyp. 234).
151 Mehofferowa,loc. cit.; Z e ń c z a k, op. cit., s. 222.
152 J. Derwojed, Axentowicz Teodor [w:] SAP, t. 1, s. 50.
153 Hendel, op. cit., s. 11. Warto nadmienić, że Leon Piniński
– kierując się tym właśnie przekonaniem – w roku 1899 nie
dopuścił (wraz z Janem Bołoz Antoniewiczem) do usunięcia XVIII-
-wiecznych malowideł ściennych Stanisława Stroińskiego z nawy
lwowskiej katedry łacińskiej, po tym, jak jego malowidła w prezbiterium
tejże katedry, zapewne pod wpływem sławy Matejkowskiej
polichromii w kościele Mariackim w Krakowie, w latach
1892–1899 zastąpiono „wzornikowymi” malowidłami neogotyckimi:
„[…] partacka szablonowa wedle wzorków i Musterbuchów
robiona polichromia pseudo-gotycka robiąca wrażenie tapetów”
(Ż y ł a, op. cit., s. 111–112).
154 Przed rokiem 1908, a nawet 1905, wykonano jednak przy
katedrze pewne prace, nie zawsze (i nie wyłącznie) podyktowane
względami praktycznymi, jak np. wspomnianą wyżej dekorację zewnętrzną
apsyd według projektu Jana Bołoz Antoniewicza.
155 Szczegółowe i kompetentne informacje na temat restauracji
katedry podaje J a n u s z, O restauracji…, s. 185–191. Protokół
posiedzenia komitetu doradczego z 19 VI 1905 potwierdza, że nową
dekorację zamierzano wykonać jedynie w najstarszej, „ormiań -
skiej” części katedry. Tylko tam usunięto barokowy wystrój ścian
i odsłonięto wspaniałą kamieniarkę gzymsów i pilastrów, ujawniono
„prawdziwe” oblicze architektoniczne katedry. Nawa początkowo
miała być pozostawiona w dotychczasowym (tzn. barokowym)
kształcie, odpowiadającym mniej więcej stylistycznie epoce, kiedy
tę część katedry wybudowano (op. cit., s. 189). W sprawie wystroju
nawy, por. kosztorys Mehoffera (Aneks XVI B). Ż y ł a (op. cit.,
331