1PZ2a7xaD

88. Józef Mehoffer, ornament tworzący
bordiurę centralnego przedstawienia mozaiki
w czaszy kopuły
89. Świątynia-wieżyczka: a) mozaika Mehoffera
w tamburze kopuły; – b) w szkicowniku
Mehoffera; – c) w rękopisach ormiańskich
nieje jednak projekt przedstawiający dolną część czaszy
i bęben kopuły w formie pośredniej między wersją z roku
1907 a wariantem zrealizowanym w mozaice [il. 90 a] 378 .
Jest niedatowany, nie pokazuje szczegółów dekoracji środkowej
części czaszy, ale zawiera już ostateczną wersję pasa
u jej nasady. Natomiast ornamentyka wypełniająca ściany
bębna prawie nie zmieniła się w stosunku do propozycji
z roku 1907. W niemal identycznej formie powtarza ją też
wspomniany wyżej pośredni, niedatowany szkic tamburu
i kopuły. W wersji mozaikowej zmienił się tylko ornament
w prostokątnych polach pomiędzy parami kolumn
z „ptasimi” kapitelami. Zamiast geometrycznej mozaiki,
złożonej z barwnych kwadratów różnej wielkości, znanej
z projektów, znajduje się tam złotawa wić winorośli z kiściami
owoców [il. 91 a] 379 . Również ten motyw – przynajmniej
od strony „technicznej” – artysta zaobserwował
w mozaikach włoskich, choć podobne, dekoracyjnie splątane
pędy winorośli można odnaleźć też w rękopisach ormiańskich
[il. 91 b]. W liście pisanym do żony z Rawenny
w roku 1910 Mehoffer zanotował:
89 a
[…] ornament złoty, czy skręty, czy liście w rodzaju akantu
na tle ciemnym uderza dyskrecją. W całości z daleka robi
wrażenie złotego, tymczasem w rzeczywistości jest on jak
haft, w którym z pod nitki złotej wygląda materiał bawełniany
kolorowy, zwykle żółty. W tym wypadku stosunkowo
duże kawałki płowo-żółte, zielonkowate, lub nawet
czarniawo żółte harmonizują się ze złotem przerzynają -
cym je w postaci żył i gałęzi etc. w ten sposób, że efekt
całości jest dyskretnie staro złoty. […] 380
89 b
89 c
Jak się wydaje, obserwacja artysty była na tyle wnikliwa,
iż ów „dyskretnie staro złoty” efekt udało mu się uzyskać
w całkiem zadowalający sposób w lwowskiej mozaice. Przeważające
w kolorystyce dekoracji kopuły jasne tony błękitu,
różu, ochry, oraz – przede wszystkim – złoto (ale raczej
właśnie zgaszone i dyskretne) – dobrze współgrają w przeznaczonej
im przestrzeni, a dopełniające całości ornamen ty
zgrabnie wypełniają mniejsze połacie muru i pod kreślają
walory architektoniczne przestrzeni podkopułowej.
W przeznaczonej do realizacji wersji projektu w pendentywach
miały zostać przedstawione personifikacje
czterech cnót (zamiast chórów anielskich widocznych na
117