1PZ2a7xaD

nowo odnalezionym szkicem Trój cy św. a wykonaną ostatecznie
w ko pu le monumentalną redakcją tego przedstawienia
spro wadza się do dwóch szczegółów. W szkicu Bóg
Ojciec ma trójkątny nimb (nieobecny w mozaice); inna
jest też kompozycja ciała Chry stusa (w mozaice ma on ręce
wzniesione w geście „prezentacji ran”). Ponadto na szkicu
wszystkie trzy Osoby Trójcy – patrząc od góry: Duch św.
pod postacią gołębicy, Bóg Ojciec i Syn – ulokowane są
niemal na jednej osi, symetrycznie, dokładnie w środku
wyznaczającego granice kompozycji okręgu; w mozaice
zaś została utrzymana, znana z obu wcześniejszych obrazów,
z lat 1899 i 1903, niewielka asymetria wzajemnego
umiejscowienia poszczególnych Osób Trójcy. Są to więc
różnice raczej natury formalnej, nie ikonograficznej. Zgodnie
z kanonami ikonograficznymi i sym boliką kościelną,
trójkątny nimb przysługuje bowiem właśnie Bogu Ojcu,
zwłaszcza w aspekcie trynitarnym [il. 81] 340 , a przedstawiony
na szkicu układ ciała Chrystusa chyba także nie
mógł być sprzeczny z przepisami kościelnymi. W związku
z tym należy przyjąć, że ks. Teodorowicz miał jednak
na myśli inny jeszcze, nieznany nam szkic.
Wracając do wyrażonych w liście nalegań arcybiskupa
na pośpiech w wykonaniu kartonów, trzeba zauważyć,
że nawet gdyby były podówczas gotowe, nie byłoby wtedy
(w sierpniu roku 1911) wykonawcy mozaik 341 . Decyzja
o po wierzeniu zlecenia zakładowi Angelo Gianesego
w Wenecji musiała zostać podjęta dopiero na początku
roku 1912, a być może jeszcze z końcem roku poprzedniego.
W lu tym roku 1912 kartony miały być już wykonane
i dos tar czone do Lwowa, dokąd przyjechał też sam
Gianese, w celu zapoznania się z katedrą i podpisania
umowy. Mehoffera poinformowano o tym w ostatniej
chwili, tak że na przygotowanie kartonów miał zaledwie
dziesięć dni (czego nie omiesz kała podkreślić w swym
komentarzu Mehofferowa) 342 . W tym cza sie wyjaśniło się
też, że „P. Krzeczunowicz płaci tylko mozajkę w kopule,
jak dawniej było umówione; zapłaty kar tonów zupełnie nie
bierze na siebie” oraz że wspomniany fun dator „jako warunek
sine qua non dodaje złocenie spodu i boków kopuły,
tak jak na to zresztą przystał był Pan Profesor” 343 .
W lipcu roku 1912, gdy kartony do kopuły nie były
jeszcze gotowe, arcybiskup – nie kryjąc zadowolenia
z faktu, że Mehoffer nie będzie musiał robić zbyt wielu
kartonów do bębna, „gdyż ten sam deseń się powtarza”
oraz że „koloryt się wyrównał w Trójcy” – zwrócił się do
artysty z prośbą, „aby powoli myślał o dekoracji na słupach.
Robiło by to wrażenie kolorytem przy odsłonięciu
kościoła, bo masą płaszczyzn wysuwają się naprzód, a stosunkowo
pracy nad tym nie tak wiele” 344 . W ten sposób
zostałaby wykończona mozaikowa dekoracja strefy podkopułowej.
Zastanawia przy tym, że ks. Teodorowicz
chciał pokryć mozaiką filary, na których przecież znajdowały
się ormiań skie krzyżyki wotywne – chaczkary –
oraz pozostałości malowideł (zapewne średniowiecznych).
Arcybiskup chyba o nich jeszcze nie wiedział, gdyż,
najwyraźniej, nie były one wtedy jeszcze (przynajmniej
w całości) odsłonięte spod tynku 345 . Projekt z roku 1907
przewidywał, na ile da się to odczytać z dwuwymiarowego
przekroju, pomalowanie filarów na kolor ceglastoczerwony
i ozdobienie ich jedynie w dolnej części pojedynczym
motywem figuralnym – ptaka owijającego długą szyję
wokół pnia drzewa – zaczerpniętym z miniatur ormiańskiego
ewangeliarza. W technice mozaikowej projekt ten
prawdopodobnie musiałby ulec zmianie, ale nie są znane
żadne nowe projekty dekoracji filarów. W tym kontekście
wolno przypuszczać, że odłożenie na czas późniejszy ozdobienia
najważniejszej (z punktu widzenia liturgii) części
kościoła – apsydy ołtarzowej – zostało podyktowane
stopniem zaawansowania trwających tam równocześ nie
prac remontowo-konserwatorskich. Potwierdza to zresztą
list Mehoffera, jeszcze z końca roku 1910, doty czący
właśnie dekoracji apsydy:
W pomyśle pierwotnym zaprojektowałem tam [w apsydzie]
4 ewangelie z tego względu, że pole to wykrojone raczej
nadaje się na przedstawienie pewnych równoległych wartości,
jak to właśnie rzecz się ma z ewangeliami, wymagające
miejsca ograniczonego w sposób (dla artysty wygodny,
bez wykroju na okno). I tu jednak mówić na razie możemy
tylko na podstawie planów, gdyż miejsce w rzeczywistości
jest obecnie zakryte i trudno zdać sobie sprawę ze sposobu,
w jaki ono kiedyś w kościele już zrestaurowanym działać
będzie. Pole przeznaczone dla dekoracji samo mówi przez
się i wskazuje, co ma na nim być umieszczone. Dlatego wybór
przedmiotu nastąpi, skoro go naprawdę ujrzymy 346 .
Zapewne analogicznie zamierzał artysta postąpić (tzn.
poczekać na odsłonięcie murów, pokrytych jeszcze podówczas,
przynajmniej częściowo, barokowymi stiukami i malowidłami)
wobec pozostałych, przewidzianych pierwotnie
do pokrycia malowidłami części ścian oraz sklepień, z wyjątkiem
może „obrazów” – czyli scen figuralnych, zaprojektowanych
od samego początku w technice mo zaiki.
Księdzu Teodorowiczowi, który nadal zabiegał o fundusze
na sfinansowanie mozaik, bardzo zależało, by choć
ich część została ukończona jak najszybciej i mogła stanowić
„na macalny” argument w rozmowach z potencjalnymi
ofia ro dawcami. Najbardziej newralgiczny był pod
tym względem wspomniany w jednym z poprzednich
listów okres jesienny, kiedy po letniej przerwie zbierał
się we Lwowie galicyjski sejm krajowy, a właśnie z funduszami
rządowymi i – co się z tym łączy – z poparciem
106