1PZ2a7xaD

Jak widać z przytoczonego fragmentu, Rosen nie podchodził
niewolniczo do ustalonych naukowo prawd. Bez
wątpienia bardzo cenił i dużą wagę przywiązywał do wiedzy
wyniesionej z wykładów Mâle’ a, ale pozostawiał sobie
też artystyczną swobodę fantazjowania. Rozwiązanie takie
było próbą kompromisu pomiędzy naukową ścisłością
zaszczepioną przez profesora Sorbony a impulsywnym
i pełnym poetyckiego uniesienia pisarstwem Huysmansa.
Taka właśnie postawa będzie później charakterystyczna
dla Rosena – twórcy malowideł w katedrze ormiańskiej.
Pora nareszcie przybliżyć sylwetkę wspominanego
tu już wielokrotnie Émile’ a Mâle’ a (1862–1954), którego
wpływ na artystę, a – jak zostanie pokazane – szczególnie
na jego malowidła w katedrze ormiańskiej, nie podlega
wątpliwoś ci 86 . Świadczą o nim choćby, przywołane już,
wy powiedzi samego Rosena, określającego się jako uczeń
Émi le’ a Mâle’ a, ale bardziej jeszcze – obecne w jego obrazach
bezpośrednie zapożyczenia z materiału ilustracyjnego
książ ek histor yka (do czego przy jdzie jeszcze pow rócić).
Osoba i dzieło francuskiego uczonego nie mogą być obce
nikomu, kto zajmuje się historią sztuki, zwłaszcza średniowiecznej,
w tym szczególnie jej ikonografią. Émile
Mâle uchodzi za twórcę i „ojca” ikonografii sztuki średniowiecznej,
a jego najważniejsze prace na ten temat –
choć powstały ponad sto lat temu – do dziś w dużej mierze
zachowały aktualność oraz pozycję podstawowego i niezbędnego
podręcznika w tej dziedzinie 87 . Ogromna wiedza
na temat średniowiecznej ikonografii i erudycja Mâle’ a,
nabyte podczas wielu lat pogłębionych studiów, zarów -
no nad zabytkami sztuki (które poznał w czasie licznych
po dróży po Francji), jak i średniowiecznej literatury,
a w koń cu jego pasja dla przedmiotu badań, nie mogły
pozostać bez wpływu na Rosena, w którym pierwsze zainteresowanie
średniowieczną sztuką i liturgią rozbudzi -
ła zapewne lektura Katedry Huysmansa 88 . Pierwszy tom
wie kopomnego dzieła Mâle’ a – Sztuka religijna XIII wieku
we Francji… – ukazał się zaledwie w kilka miesięcy po powieści
Huysmansa, a ten ostatni recenzował rozprawę
Mâle’ a (bardzo pochlebnie, nawet mimo niechęci do środowiska
akademickiego) w „ Écho de Paris” 89 ; bowiem
Mâ le w swo ich książkach nareszcie ukazał „duszę” sztuki
śre dniowiecz nej, której z uporem poszukiwał Huys mans,
ubolewając nad sprowadzaniem architektury i sztuki
śre d niowiecznej w ogóle jedynie do problemu konstrukcji,
for my czy stylu.
Mâle nie był typem uczonego, który stworzył własną
„szkołę”. Jego uczniowie – w pełnym tego słowa znaczeniu,
to znaczy tacy, którzy związali się naukowo z historią
sztuki, a nie (jak Rosen) byli tylko przelotnymi słuchaczami
jego wykładów przez dwa semestry – wspominają, że
wpływ profesora polegał raczej na inspiracji (doniosłość
123
124
123. Jan Henryk Rosen, Św. Prior, 1922, akwarela
na papierze, 35 × 30 cm
124. Luc-Olivier Merson, Wizja, legenda z wieku XIV,
1872, olej na płótnie, 290 × 344 cm
125. Jan Henryk Rosen, Św. Franciszek z Asyżu
(tryptyk), 1923, tempera i olej na tekturze ()
158